Τετάρτη 31 Μαρτίου 2010

Το Ιερό Ευχέλαιο



Απαντήσεις σε ερωτήματα δογματικά
Ανδρέα Θεοδώρου, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, 1997, σελ. 181-184.

Ποιος είναι ο σκοπός του ιερού μυστηρίου του ευχελαίου;

Τον καθορίζει ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος: «Ασθενεί τις εν υμίν; προσκαλεσάσθω τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας, και προσευξάσθωσαν επ' αυτόν αλείψαντες αυτόν ε λαίω εν τω ονόματι του Κυρίου και η ευχή της πίστεως σώσει τον κάμνοντα, και εγερεί αυτόν ο Κύριος∙ καν αμαρτίας η πεποιηκώς, αφεθήσεται αυτώ» (5,14-15).

Σύμφωνα με το αγιογραφικό χωρίο σκοπός του ιερού μυστηρίου είναι πρωταρχικά και κύρια η ίαση της σωματικής νόσου που κατατρύχει τον πιστό. Είναι κανείς άρρωστος από σας; ερωτά. Αν είναι, ας προσκαλέσει τους πρεσβυτέρους (περισσότεροι του ενός) στο σπίτι του, και ας προσευχηθούν στο Θεό γι' αυτόν, αφού τον αλείψουν με αγιασμένο έλαιο. Η επάλειψη συνοδεύεται από την ευχή: «Πάτερ ’γιε, ιατρέ των ψυχών και των σωμάτων, ο πέμψας τον μονογενή σου Υιόν, τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, πάσαν νόσον ιώμενον και εκ θανάτου λυτρούμενον, ίασαι και τον δούλον σου (τόνδε), εκ της περιεχούσης αυτόν σωματικής και ψυχικής ασθενείας, και ζωοποίησον αυτόν δια της χάριτος του Χριστού σου...» (Μικρόν Ευχολόγιον, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, 1992, σελ. 194)

Αφού γίνει αυτό, η προσευχή της πίστεως θα κάνει καλά τον άρρωστο, κι αν έχει κάνει αμαρτίες θα του τις συγχωρήσει ο Θεός.

Στο ιερό αυτό μυστήριο έχουμε αρκετές δογματικές δυσκολίες. Αν και είναι μυστήριο που, όπως και τα άλλα, δρα εξ ανάγκης, εν τούτοις δε διαπιστώνουμε πάντοτε αυτό στην πράξη. Ενώ δηλαδή στα άλλα μυστήρια η ενέργεια της χάριτος είναι μυστική και αθέατη (στο βάπτισμα δε βλέπουμε πως η χάρη καθαρίζει την ψυχή από το προπατορικό αμάρτημα, στη μετάνοια πως αποκαθίσταται η δικαίωση του αμαρτωλού κ.λπ.), στο μυστήριο του ευχελαίου το αποτέλεσμα καθορίζεται ως εξωτερικό και ορατό: θα γίνει καλά ο άνθρωπος, θα σηκωθεί από την κλίνη της αρρώστιας του, θα περπατήσει (ίσως όχι αμέσως) κ.λπ. Αυτό όμως συνήθως δε διαπιστώνεται. Γι' αυτό και οι περισσότεροι πιστοί, όταν αρρωστήσουν, επισκέπτονται τους γιατρούς και τις κλινικές και όχι τους ιερείς και τους ναούς. Ολίγοι είναι εκείνοι που προσφεύγουν στη βοήθεια της χάριτος του Θεού. Γιατί να μην παρέχεται πάντοτε η σωματική ίαση των ασθενούντων; Μήπως φταίει η έλλειψη πίστεως του ασθενούντος ή των οικείων του; Πολύ πιθανό. ’λλωστε, συστήνοντας ο Κύριος το ευχέλαιο δεν αποσκοπούσε στη διαρκή αποτροπή του θανάτου από τα μέλη της Εκκλησίας Του. 'Ισως να μη χορηγεί την ίαση, γιατί η παράταση της ασθένειας στο συγκεκριμένο ασθενή έχει σωτήρια γι' αυτόν αποτελέσματα, όπως μπορεί να έχει και ο θάνατος. Τα πράγματα όμως αυτά γνωρίζει μονάχα ο Θεός. Είναι, λοιπόν, ανενεργές το ιερό μυστήριο; Ασφαλώς όχι. Ενεργεί εκεί που θέλει ο άγιος Θεός και όταν φυσικά συντρέχουν οι κατάλληλες υποκειμενικές συνθήκες (κυρίως η πίστη: «η ευχή της πίστεως σώζει τον κάμνοντα»).

Η δεύτερη δυσκολία που είναι μεγαλύτερη της πρώτης, είναι η άφεση των αμαρτιών του ασθενούντος. Το ευχέλαιο συγχωρεί αμαρτίες. Για το σκοπό όμως αυτό υπάρχει άλλο θεοσύστατο μυστήριο, η μετάνοια και εξομολόγηση. Να υποθέσουμε ότι το ένα μυστήριο καθιστά άχρηστο το άλλο; Αν δηλαδή κάνω το ιερό ευχέλαιο και συγχωρηθούν οι αμαρτίες μου, μπορώ να μην προσέλθω στο μυστήριο της μετανοίας; Είναι πολύ τολμηρό και επικίνδυνο να ισχυρισθεί κανείς κάτι τέτοιο. Η μετάνοια είναι αυτοτελές και κυριώδες μυστήριο, που δεν μπορεί να αντικατασταθεί άπ' οτιδήποτε άλλο. Τι συμβαίνει, λοιπόν; Να υποθέσουμε οτι στο ευχέλαιο συγχωρούνται τα λείψανα της αμαρτίας, στην οποία οφείλεται η σωματική ασθένεια, τα οποία δεν εξομολογήθηκαν στον ιερέα, ή άλλα που δεν μπορεί ο ασθενής, λόγω της καταστάσεως του, να εξομολογηθεί; Ποιος μπορεί να γνωρίζει αυτά τα πράγματα;

Τρίτη, τέλος, δυσκολία, είναι η πράξη της Εκκλησίας να τελεί το μυστήριο του ευχελαίου και σε υγιή μέλη της. Σε τι αποβλέπει η πράξη αύτη; Αφού είναι υγιής ο πιστός, γιατί να κάνει το ευχέλαιο; Αν πάλι για να συγχωρηθούν οι αμαρτίες του, αυτό δεν καταστρατηγεί το ιερό μυστήριο της μετανοίας; Ή μπορεί κατά πλεονασμό να κάνει και τα δύο; Μα θα μού πείτε, ότι απόλυτα υγιής δεν είναι κανένας και ότι όλοι λίγο πολύ πάσχουμε από κάτι. Όμως δεν είναι αυτό που υπονοεί η Γραφή, αλλά τις περιπτώσεις εκείνες, κατά τις όποιες ο πιστός είναι σοβαρά ασθενής και είναι ξαπλωμένος στο κρεβάτι («και εγερεί αυτόν ο Κύριος»).

Και μια τελευταία ανθρώπινη σκέψη. Μήπως η διακονία του ιερού μυστηρίου σε υγιείς εκτός των άλλων βοηθεί στο να συντηρείται τούτο στη μνήμη του πληρώματος, το οποίο σιγά σιγά θα περιερχόταν σε λησμοσύνη, δεδομένου ότι η συντριπτική πλειονότητα των πιστών, όταν αρρωστήσουν, προσφεύγουν στα μέσα της ανθρώπινης επιστήμης και όχι στο μυστήριο της Εκκλησίας;

Στη Δυτική Εκκλησία το μυστήριο του ευχελαίου παρέχεται ως έσχατη χρίση σε περιπτώσεις βαριά ασθενούντων, ως εφόδιο κατά του επικείμενου θανάτου. Σε μας το εφόδιο αυτό είναι η κοινωνία των αχράντων μυστηρίων.

Πηγή:http://www.apostoliki-diakonia.gr

Δευτέρα 29 Μαρτίου 2010

Άγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος Λόγος με΄ εις το Πάσχα (απόσπασμα)


Αν είσαι Σίμων Κυρηναϊος, σήκωσε το σταυρό και ακολούθησέ Τον. Αν σταυρωθείς μαζί Του ως ληστής, γνώρισε το Θεό σαν ευγνώμων δούλος. Αν κι ' Εκείνος λογιάσθηκε με τους ανόμους για χάρη σου και την αμαρτία σου, γίνε συ έννομος για χάρη Εκείνου. Προσκύνησε αυτόν που κρεμάσθηκε στο σταυρό για σένα, έστω κι αν κρέμεσαι κι εσύ. Κέρδισε κάτι κι απ' την κακία. Αγόρασε τη σωτηρία με το θάνατο. Μπες με τον Ιησού στον Παράδεισο, ώστε να μάθεις από τι έχεις ξεπέσει. Δες τις εκεί ομορφιές. Άσε το ληστή που γογγύζει, να πεθάνει έξω μαζί με τη βλασφημία του. Κι αν είσαι Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας, ζήτησε το σώμα απ' το σταυρωτή. Ας γίνει δικό σου αυτό που καθάρισε τον κόσμο. Κι αν είσαι Νικόδημος, ο νυκτερινός θεοσεβής, ενταφίασέ τον με μύρα. Κι αν είσαι κάποια Μαρία ή η άλλη Μαρία ή η Σαλώμη ή η Ιωάννα, δάκρυσε πρωί-πρωί. Δες πρώτη την πέτρα σηκωμένη, ίσως δε και τους αγγέλους κι αυτόν τον ίδιο τον Ιησού. Πες κάτι, άκουσε τη φωνή. Αν ακούσεις «Μη μ' αγγίζεις», στάσου μακριά, σεβάσου το Λόγο, αλλά μη λυπηθείς. Γιατί ξέρει σε ποιους θα φανερωθεί πρώτα. Καθιέρωσε την Ανάσταση. Βοήθησε την Εύα, πού 'πεσε πρώτη, και πρώτη να χαιρετήσει το Χριστό και να το ανακοινώσει στους μαθητές. Γίνε Πέτρος ή Ιωάννης. Σπεύσε στον τάφο, τρέχοντας μαζί ή προπορευόμενος, συναγωνιζόμενος τον καλό συναγωνισμό. Κι αν σε προλάβει στην ταχύτητα, νίκησε με το ζήλο σου, όχι παρασκύβοντας στο μνημείο, αλλά μπαίνοντας μέσα. Κι αν σαν Θωμάς χωρισθείς απ' τους συγκεντρωμένους μαθητές, στους οποίους εμφανίζεται ο Χριστός, όταν τον δεις, μην απιστήσεις. Κι αν απιστήσεις, πίστεψε σ' αυτούς που στο λένε. Κι αν ούτε και σ' αυτούς πιστέψεις, δείξε εμπιστοσύνη στα σημάδια των καρφιών. Αν κατεβαίνει στον Άδη, κατέβα μαζί Του. Γνώρισε και τα εκεί μυστήρια του Χριστού, ποιο είναι το σχέδιο της διπλής καταβάσεως, ποιος είναι ο λόγος της: απλώς σώζει τους πάντες με την εμφάνιση Του ή κι εκεί ακόμα αυτούς που τον πιστεύουν;

Η Πορεία προς το Πάσχα μέσα απο τις Ιερές Εικόνες

Κυριακή 28 Μαρτίου 2010





’Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός
και μακάριος ο δούλος, ον ευρήσει γρηγορούντα
ανάξιος δε πάλιν ον ευρήσει ραθυμούντα.
Βλέπε, ουν, ψυχή μου, μη τω ύπνω κατενεχθής,
ίνα μη τω θανάτω παραδοθής και της Βασιλείας έξω κλεισθής
αλλά ανάνηψον κράζουσα
Άγιος, Άγιος, Άγιος ει ο Θεός ημών.

Κυριακή των Βαΐων

Δεήσεις με ευχαριστία

Η Κυριακή των Βαΐων είναι μία μέρα μοναδική μέσα στην περίοδο του ιερού Τριωδίου. Είναι ο πρόναος της Μεγάλης Εβδομάδος. Είναι ημέρα πανηγυρική ανάμεσα στις τόσες κατανυκτικές. Διότι ο Κύριος προτυπώνοντας τον αιώνιο θρίαμβό του, εισέρχεται στην αγία πόλη «καθήμενος επί πώλον όνου». Και τα πλήθη του λαού Τον υποδέχονται μετά βαΐων και κλάδων και ζητωκραυγάζουν: «Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου, ο βασιλεύς του Ισραήλ».

Το αποστολικό ανάγνωσμα της ημέρας σ’ αυτό το κλίμα κινείται. «Χαίρεται εν Κυρίω πάντοτε», μας λέει ο απόστολος Παύλος. Και το επαναλαμβάνει και πάλι, «χαίρετε». Να χαίρεστε. Η επιείκειά σας και η υποχωρητικότητά σας ας γίνει γνωστή σ’ όλους τους ανθρώπους, ακόμη και στους απίστους. Ο Κύριος πλησιάζει να έλθει και θ’ αποδώσει στον καθένα ό,τι του ανήκει. Μη κυριεύεστε από άγχος για τίποτε, αλλά για κάθε τι που σας παρουσιάζεται να κάνετε γνωστά τα αιτήματά σας προς τον Θεό με την προσευχή και με τη δέηση, οι οποίες πρέπει να συνοδεύονται και με ευχαριστία ευγνωμοσύνης για όσα ο Θεός μας έδωσε. «Μετά ευχαριστίας τα αιτήματα υμών γνωριζέσθω προς τον Θεόν». Κι έτσι, η ειρήνη του Θεού, της οποίας την τελειότητα δεν μπορεί να νιώσει κάθε νους, θα φρουρήσει τις καρδιές σας και τις σκέψεις σας, εφόσον μένετε ενωμένοι με τον Ιησού Χριστό.

Σ’ αυτό το ιερό κείμενο μας προκαλεί εντύπωση μια φράση του Αποστόλου που δεν την κατανοεί κανείς με μία πρώτη ανάγνωση. Ζητά να αναφέρουμε τα προβλήματα και τις δυσκολίες της ζωής μας στον Κύριό μας με αισθήματα ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης. Γιατί; Διότι όταν εμπιστευόμαστε τη ζωή μας στα χέρια του Θεού, κατανοούμε ότι ακόμη και τα δυσάρεστα γεγονότα είναι για το καλό μας. Τα ξέρει όλα ο Κύριός μας και ό,τι επιτρέπει τελικώς συντελεί στη σωτηρίας μας. Αφού όμως τα ξέρει, γιατί να Του τα αναφέρουμε; Για να δείξουμε την εξάρτησή μας απ’ Αυτόν και την εμπιστοσύνη μας σ’ Αυτόν. Όλα τα προβλήματά μας μόνο ο Κύριος μπορεί να μας τα λύσει, γι’ αυτό να τ’ αναθέτουμε όλα στον Θεό. Όλη μας τη ζωή να την εμπιστευόμαστε σ’ Αυτόν. Το θέλημά του να γίνεται. Εάν είμαστε γνήσιοι άνθρωποι του Χριστού, θα πρέπει όλα να τα κάνουμε δοξολογητική προσευχή. Και τη δυσκολία και τη θλίψη και τη χαρά και την επιτυχία. Ό,τι κι αν μας συμβεί. Διότι όλα με την προσευχή παίρνουν τον δρόμο τους, όταν εμείς έχουμε εμπιστοσύνη και πίστη στην αγάπη του και την πρόνοιά του. Έτσι θα ζούμε χωρίς αγωνία. Όλα θα γίνονται προσευχή μέσα στο κλίμα της προσευχής όλα γίνονται με χάρη και χαρά.

Οι σκέψεις και οι πράξεις

Ο άγιος Απόστολος στη συνέχεια μας δίνει πνευματικές παρακαταθήκες σπουδαίες, που αναφέρονται στις σκέψεις και στις πράξεις μας. Αδελφοί, λέει, όσα είναι αληθινά, όσα είναι σεμνά, όσα είναι δίκαια, όσα είναι αμόλυντα και αγνά, όσα είναι προσφιλή στον Θεό και στους καλούς ανθρώπους, όσα έχουν καλή φήμη, και οποιαδήποτε άλλη αρετή και οποιοδήποτε καλό έργο που είναι άξιο επαίνου, αυτά να συλλογίζεστε και να προσέχετε, κι έτσι να τα εφαρμόζετε και στη ζωή σας· «ταύτα λογίζεσθε· και… ταύτα πράσσετε». Αυτά που μάθατε και παραλάβατε με την προφορική διδασκαλία μου και τα ακούσατε και τα είδατε σ’ όλη τη συμπεριφορά μου και τη διαγωγή μου, αυτά και να κάνετε. Και τότε ο Θεός που είναι ο χορηγός της ειρήνης θα είναι μαζί σας.

Όλες αυτές οι πνευματικές παρακαταθήκες που δίνει ο απόστολος Παύλος στους Φιλιππησίους, αναφέρονται ουσιαστικά σ’ ένα θέμα, στην καθαρότητα και την αγιότητα των σκέψεων και των πράξεών μας. Να είναι οι σκέψεις μας αμόλυντες, για να είναι και οι πράξεις μας θεάρεστες. Διότι από το περιεχόμενο του νου και της καρδιάς μας πηγάζουν και οι πράξεις μας. Αυτήν βέβαια τη γενική αλήθεια μπορούμε ιδιαιτέρως τώρα τις άγιες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος να την εφαρμόσουμε με ιδιαίτερο περιεχόμενο. Μην αφήσουμε δηλαδή το νου μας τις μεγάλες και κοσμοσωτήριες και ιερές αυτές ημέρες να πελαγοδρομεί στα καθημερινά και τα βιοτικά. Αλλά ας στρέψουμε το νου και την καρδιά μας στον ερχόμενο Βασιλέα των βασιλευόντων.

Ας Τον υποδεχθούμε ότι τόσο με βαΐα φοινίκων και πρόσκαιρα επιδερμικά αισθήματα αλλά με βιώματα ιερά. Σε λίγο η Μεγάλη Εβδομάδα αρχίζει. Θα αντικρίσουμε τον Κύριο και Βασιλέα της ζωής μας επάνω στο σταυρό. Ας Του προσφέρουμε όχι τόσο τα δάκρυα και τα άνθη μας, αλλά την καρδιά μας και την αγάπη μας. Να αφήσουμε το νου μας να πλημμυρίσει με άγιες σκέψεις και αισθήματα αφοσιώσεως και μετανοίας. Να γίνει η καρδιά μας ιερό όχημα, για να έλθει μέσα της ο Χριστός. Έτσι θα μεταμορφωθεί και η ζωή μας. Έτσι και οι πράξεις μας θα εξαγιασθούν. Μοναδική εντρύφησή μας να είναι η μελέτη των αγίων Παθών του Κυρίου μας. Να πονέσουμε όχι μόνο για τα δικά του Πάθη αλλά και για τις δικές μας αμαρτίες, που τόσο εύκολα και εξακολουθητικά διαπράττουμε. Κι ας Τον παρακαλέσουμε να μας κάνει νέους ανθρώπους, αναγεννημένους και αναστημένους.

Περιοδικό «Ο Σωτήρ», αριθ. 1997


Πηγή http://www.xfd.gr/

Πέμπτη 25 Μαρτίου 2010

Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου



Ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου, ποὺ σήμερα ἑορτάζουμε, εἶναι τὸ εὐαγγέλιο τῆς χαρᾶς καὶ τῆς ἐλπίδας στὸν κόσμο. Γιατὶ ἡ προσδοκία καὶ ἡ ἀναμονὴ τῶν ἀνθρώπων τόσους αἰῶνες γιὰ τὴν ἔλευση τοῦ Μεσσία, γίνεται πραγματικότητα.

Ἔτσι ἡ ἀνθρώπινη ἱστορία δέχεται τὸ ἀγγελικὸ «χαῖρε» καὶ μένει ἄφωνη μπροστὰ σ᾿ αὐτὸ τὸ μοναδικὸ οὐράνιο γεγονός. Ἀνακαλύπτει τώρα τὴ θεϊκὴ προσφορὰ τῆς θυσίας καὶ ἀπολαμβάνει τὸν ἀσπασμὸ τῆς ἀγάπης.

Ὁ ἀρχάγγελος Γαβριὴλ εὐαγγελίζεται στὴν «Κεχαριτωμένη» Μαρία τὴν χαρά. Εἶναι ἡ χαρὰ τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ σωτῆρα Χριστοῦ στὸν κόσμο καὶ ἡ χαρὰ γιὰ τὴ δική μας σωτηρία καὶ λύτρωση.

Ἐπάνω σ᾿ αὐτὰ τὰ δεδομένα θὰ σταθεῖ ὁ ἐκκλησιαστικὸς ποιητής, γιὰ νὰ ἐκφράσει τὴ βεβαιότητα τῆς ἐμφανίσεως τοῦ Χριστοῦ στὸν κόσμο. «Ὁ χρόνος ἔφθασε λοιπόν, κατὰ τὸν ὁποῖον θὰ ἐμφανιστεῖ ἡ ἐλπίδα ὅλων τῶν ἐθνῶν, ὁ Χριστός», λέγει μὲ ἐνθουσιασμό.

Ἔχουμε ἤδη εἰσέλθει στὴν ὑλοποίηση τοῦ θεϊκοῦ σχεδίου καὶ ἀτενίζουμε τὸ Θεὸ νὰ κατεβαίνει στὰ ἐγκόσμια καὶ νὰ ἱστορεῖται μέσα στὰ ἀνθρώπινα πράγματα. Καὶ ἀρχίζουμε ἀπὸ σήμερα, στὸν εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου, νὰ ἑτοιμαζόμαστε νὰ γευτοῦμε τὸ λόγο τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, ποὺ φέρει τὴν καινούργια καὶ καλὴ ἀγγελία τοῦ οὐρανοῦ πρὸς τὴν ἀνθρωπότητα.

«Εὐαγγελίζου γῆ χαρὰν μεγάλην...».

Ἡ σωτηρία μας προσφέρεται ἀπὸ τὸ Θεὸ ὡς δωρεὰ καὶ χάρη. Γι᾿ αὐτὸ ὁ Θεὸς χαιρετίζει τὸν ἄνθρωπο μὲ τὸν χαιρετισμὸ τῆς χαρᾶς. Εἶναι ὁ πρῶτος λόγος Του μετὰ τὴν πτώση τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν ἐκδίωξή του σὲ τόπο πόνου, ὀδύνης, φθορᾶς καὶ θανάτου.

Καὶ εἶναι συγκλονιστικὸ γιὰ τὸν χαμένο καὶ ξενιτευμένο ἄνθρωπο, ποὺ τὸν πλακώνει ἡ ἀπελπισία, ν᾿ ἀνοίγεται τὸ παράθυρο τῆς ἐλπίδας καὶ τῆς σωτηρίας. Ὁ Θεὸς τοῦ προσφέρει τὴν ἀγάπη καὶ τὴ στοργή Του, ποὺ εἶναι γιὰ τὸν ἄνθρωπο σιγουριά. Τοῦ προσφέρει τὴν ἀλήθεια τῶν λόγων Του καὶ ἀποκαλύπτει τὸ θέλημά Του. Καὶ ζητεῖ μονάχα τὴν ἀγάπη τοῦ ἀνθρώπου, γιατὶ ὁ Θεὸς εἶναι ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωὴ γι᾿ αὐτόν.

Ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου εἶναι τὸ ἄνοιγμα τοῦ Εὐαγγελίου τῆς ἀγάπης καὶ σκοπὸ ἔχει τὴν σύναψη τῶν σκορπισμένων ἀνθρώπων στὴν οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ. Εἶναι στὴ συνέχεια ἡ ἀποτίναξη τοῦ ἐφιάλτου τοῦ κακοῦ καὶ ἡ συνταύτιση μὲ τὸ χῶρο τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ ἁγίου.

Γι᾿ αὐτὸ ὁ Θεὸς ξεκινάει πρῶτος καὶ προσκαλεῖ πρῶτος. Ἀποστέλλει τὴν πρόσκλησή Του δίχως χρονολογία λήξεως, γιατὶ σκοπός Του εἶναι νὰ περιμένει τὸν ἄνθρωπο νὰ καταλάβει, νὰ ἀποφασίσει, νὰ ἀνταποκριθεῖ.

Ὁ ἄνθρωπος, ἀποδέκτης τῆς πρόσκλησης αὐτῆς τοῦ Θεοῦ, μὲ τὸ προνόμιο τῆς ἐλευθερίας του καὶ μὲ τὴν μοναδικὴ εὐκαιρία ἐπιλογῆς, κρατάει στὸ χέρι του τὸ κλειδὶ γιὰ τὴν πραγματικὴ εὐτυχία του.

Στὴν ἐποχή μας, ποὺ παρατηρεῖται σύγχυση καὶ ἀποπροσανατολισμὸς τῶν ἀνθρώπων· ὅπου οἱ ἀξίες ἔχουν χάσει τὴν σημασία τους καὶ οἱ ἀσημαντότητες φαντάζουν ὡς σοφία καὶ γνώση, οἱ ἄνθρωποι ψάχνονται νὰ βροῦν τὴν ἀλήθεια ποὺ θὰ τοὺς ὁδηγήσει στὴν εὐτυχία.

Μὰ ἡ πραγματικὴ ἀλήθεια εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, καθὼς ἀποτυπώνεται στὸν χαιρετισμὸ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Προσφέρεται μέςῳ αὐτοῦ ἡ εὐκαιρία βίωσης τοῦ μυστηρίου τῆς ἀγάπης. Καὶ ἀποκαλύπτεται ἡ ἐπιθυμία σύναξης σχέσεων τοῦ Θεοῦ μὲ τὸν ἄνθρωπο.

Ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, μὲ τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου ποὺ σήμερα ἑορτάζουμε, ὁ Θεὸς ἀποκαλύπτει ὅτι ἐπιθυμεῖ νὰ διακονήσει τὸν ἄνθρωπο. Καὶ συνάπτει συμφωνία μαζί του. Ζητεῖ ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο νὰ μένει μαζί Του καὶ τοῦ ὑπόσχεται τὴ σωτηρία του.

Ἔτσι, ἐὰν ὁ ἄνθρωπος, δηλαδὴ ὁ κάθε ἕνας μας, τοποθετεῖ θετικὰ καὶ ἀνταποκριθεῖ στὴν πρόσκληση τοῦ Θεοῦ, τότε διαγράφει μιὰ τροχιὰ εὐτυχίας καὶ χαρᾶς, ποὺ τὸν ὁδηγεῖ στὴν «περίσσεια τῆς ζωῆς».

Αὐτὴ λοιπὸν ἡ χαρὰ καὶ ἡ ζωή, ποὺ ἄλλωστε εὐαγγελίζεται ὁ ἄγγελος, γίνεται τρόπος ὕπαρξης. Γιατὶ εἶναι ἡ ἴδια ἡ ζωή, ἀφοῦ ζωὴ δίχως Χριστό εἶναι ὡσὰν τὸ σῶμα δίχως πνοή. Ἄρα «ζοῦμε καὶ κινούμαστε καὶ εἴμαστε στὴ ζωή... ἐπειδὴ εἴμαστε στὸ δικό του γένος...».


Πηγή: http://www.gonia.gr/gonia.php?article=2081

Σάββατο 20 Μαρτίου 2010

Ε΄ Κυριακή των Νηστειών

«Φωτισθείσα ενθέως Σταυρού τη χάριτι,
της μετανοίας εδείχθης φωτοφανής λαμπηδών,
των παθών τον σκοτασμόν λιπούσα πάνσεμνε,
όθεν ως άγγελος Θεού, Ζωσιμά τω ιερώ,
ωραθής εν τη ερήμω, Μαρία Όσιε Μήτηρ,
μεθ’ ου δυσώπει υπέρ πάντων ημών».

ΟΣΙΑ ΜΑΡΙΑ Η ΑΙΓΥΠΤΙΑ

Πρωτ. π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Το μυστήριο του θανάτου είναι ένα γεγονός που πάντοτε απασχολούσε τον άνθρωπο. Πολλά κείμενα έχουν γραφεί και αρκετές ερμηνείες έχουν δοθεί από διάφορες θρησκείες, αλλά και από στοχαστές και φιλοσόφους γύρω από το θέμα αυτό. Ένα είναι σίγουρο, όπως πολύ εύστοχα έχει λεχθεί, ότι ο θάνατος είναι ο μεγαλύτερος δημοκράτης. Και αυτό γιατί δεν κάνει διακρίσεις και μπροστά του είμαστε όλοι ίσοι. Σε ένα τροπάριο της Ακολουθίας της κηδείας τονίζεται αυτή η αλήθεια. “Άρα τις εστι, βασιλεύς ή στρατιώτης ή πλούσιος ή πένης ή δίκαιος ή αμαρτωλός;”.

Ο θάνατος πάντοτε προκαλούσε δέος και τρόμο. Οι αρχαίοι φιλόσοφοι θεωρούσαν τον θάνατο σαν κάτι το φοβερό. Ο Αριστοτέλης έλεγε: “ο θάνατος φοβερώτατον”. Στον Χριστιανισμό βλέπουμε μια άλλη αντιμετώπιση. Οι άγιοι δεν τον φοβούνται, αλλά τον θεωρούν κέρδος· “εμοί γαρ το ζήν Χριστός και το αποθανείν κέρδος”. (Απόστολος Παύλος). Και τον βλέπουν έτσι, διότι με τον θάνατον δεν διακόπτεται η ζωή και τα αγαθά της βασιλείας του Θεού, που από αυτή την ζωή προγεύονται, αλλά θα τα απολαύσουν κατά τρόπο τελειότερο.

Ο θάνατος, που δεν είναι δημιούργημα του Θεού, αλλά αποτέλεσμα της αμαρτίας, καταργήθηκε με τον Σταυρό και την Ανάσταση του Χριστού. “Ο τον Άδην σκυλεύσας και τον θάνατον καταργήσας τη Αναστάσει σου Χριστέ” (στιχηρόν των αίνων, ήχου δ’). Και όσοι βιώνουν την κατά Χριστόν ζωή τον νικούν και τον υπερβαίνουν στα όρια της προσωπικής τους ζωής.

Για μας τους Ορθοδόξους Χριστιανούς η Ανάσταση είναι η πιο λαμπρή γιορτή. Την πανηγυρίζουμε, την ψάλλουμε, αλλά και την τραγουδούμε σε όλους τους τόνους. Όλα τα ρωμαίϊκα τραγούδια είναι βγαλμένα μέσα από την ψυχή του λαού μας που βιώνει αυτή την παράδοση, γι’ αυτό μιλούν για αγάπη και για θάνατο. Και αυτό, γιατί η αυθεντική αγάπη είναι θυσία και σταυρός, δηλαδή θάνατος, αλλά ταυτόχρονα και υπέρβαση του θανάτου, αληθινή ζωή.

Η γεύση όμως αυτής της ζωής, περνάει μέσα από την βίωση της αληθινής μετάνοιας. Μέσα από το πένθος και το κλάμα για τις πτώσεις και τις αμαρτίες μας. Η οσία Μαρία η Αιγυπτία με την μετάνοια κατόρθωσε να ξεφύγη από την παρά φύσιν ζωή της αμαρτίας και στην συνέχεια να υπερβή και αυτή την φύση και να φθάση στο υπέρ φύσιν. Είναι γνωστή η ζωή της. Ήταν επίσημη πόρνη της Αλεξάνδρειας και παρέσυρε πολλούς στην αμαρτία. Κάποτε βρέθηκε στα Ιεροσόλυμα την εορτή της υψώσεως του τιμίου Σταυρού και θέλησε από περιέργεια να μπή και αυτή στον Ναό. Όταν όμως πλησίασε στην είσοδο, δεν μπορούσε να εισέλθη σαν να υπήρχε κάποιο αόρατο τείχος που την εμπόδιζε. Δοκίμασε επανηλειμμένως, αλλά στάθηκε αδύνατο. Έβλεπε τους άλλους να περνούν δίπλα της και να εισέρχονται και τότε σαν να φωτίστηκε ο νούς της και κατάλαβε. Παρακάλεσε την Παναγία να της επιτρέψη να εισέλθη, ενώ ταυτόχρονα υποσχέθηκε ότι θα αλλάξη ζωή. Πράγματι, τήρησε την υπόσχεσή της και πήγε στην έρημο του Ιορδάνου όπου έζησε με πολλές στερήσεις και με εγκράτεια. Δεκαεπτά χρόνια έζησε στην αμαρτία, δεκαεπτά χρόνια ταλαιπωρήθηκε από τον διάβολο και τις επαναστάσεις της σάρκας. Μετά σταμάτησε ο πόλεμος και άρχισε να ανεβαίνη πνευματικά. Έφθασε στην απάθεια και το πρόσωπό της έλαμπε. Ο άγιος Ζωσιμάς, που πήγε για να την κοινωνήση προς το τέλος της ζωής της, έμεινε έκθαμβος από το θέαμα. Έβλεπε ένα πρόσωπο φωτεινό, αγγελικό. Έβλεπε έναν άνθρωπο, που βίωνε την νίκη εναντίον του θανάτου και την προσωπική του ανάσταση.

Η αυθεντική μετάνοια, που συνδέεται με την προσπάθεια για την απελευθέρωση από τα πάθη είναι σταυρός. Σύμφωνα με την Ορθόδοξη διδασκαλία υπάρχουν τρεις σταυροί. Ο πρώτος είναι τα διάφορα δυσάρεστα περιστατικά της ζωής, οι πειρασμοί και οι θλίψεις. Ο δεύτερος είναι ο αγώνας για την μεταμόρφωση των παθών και ο τρίτος η θεωρία του Θεού, που είναι γεύση της όντως ζωής.

Ο εορτασμός του αληθινού Πάσχα, επομένως, δεν γίνεται με εξωτερικά σχήματα και γεγονότα, που και αυτά χρειάζονται, αλλά κυρίως με την ένταση της εσωτερικής ζωής και την αληθινή μετάνοια. Η μεγάλη Τεσσαρακοστή, που προηγείται, μας βοηθά πολύ σε αυτό. Άλλωστε αυτό τον σκοπό έχει. Με τις κατανυκτικές ακολουθίες, την νηστεία και την όλη ατμόσφαιρά της ενισχύει την προσπάθεια για εντονότερη πνευματική ζωή, για περισσότερη προσευχή, για σταύρωση της σάρκας, δηλαδή του σαρκικού φρονήματος και κάθαρση από τα πάθη. “Καθαρθώμεν τας αισθήσεις και οψόμεθα τω απροσίτω φωτί της αναστάσεως Χριστόν εξαστράπτοντα και χαίρετε φάσκοντα”.

Η λέξη Πάσχα είναι εβραϊκή και σημαίνει διάβαση. Οι Ισραηλίτες γιόρταζαν την κατά τρόπο θαυμαστό διάβαση της ερυθράς θαλάσσης. Ο νέος Ισραήλ της Χάριτος, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, γιορτάζουμε την διάβαση “εκ του θανάτου εις την ζωήν”. Μακάρι να γίνη προσωπικό μας βίωμα ο νικητήριος παιάνας, το “Χριστός Ανέστη”.


Πηγή www.parembasis.gr

Παρασκευή 19 Μαρτίου 2010

Ο Ακάθιστος Ύμνος

Το Σάββατο της Πέμπτης εβδομάδας των Νηστειών, χαρακτηρίζεται στο εορτολόγιο της Εκκλησίας μας ως «Σάββατον του Ακαθίστου». Ακούμε τον ύμνο αυτό να ψάλλεται τμηματικά κατά τα απόδειπνα των τεσσάρων πρώτων Παρασκευών της Τεσσαρακοστής. Από τα λειτουργικά μας βιβλία προβλέπεται η ψαλμωδία του Ακαθίστου κατά τον όρθρο του Σαββάτου. Έτσι ψάλλεται μέχρι σήμερα στα μοναστήρια. Στους ενοριακούς ναούς η ακολουθία του Ακαθίστου για διευκόλυνση των χριστιανών ψάλλεται το βράδυ της Παρασκευής μαζί με την ακολουθία του αποδείπνου και το πρωί τελείται ο όρθρος και η θεία λειτουργία.

Παλαιότερα κατά τα διάφορα Τυπικά, έχουμε και αλλά λειτουργικά πλαίσια για την ψαλμωδία του ύμνου: την ακολουθία του όρθρου, του εσπερινού, της παννυχίδος ή μιας ιδιόρρυθμης Θεομητορικής Κωνσταντινουπολίτικης ακολουθίας, την «πρεσβεία». Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις σ’ ένα ορισμένο σημείο της κοινής ακολουθίας γίνεται μια παρεμβολή. Ψάλλεται ο κανών της Θεοτόκου και ολόκληρο ή τμηματικά το κοντάκιο και οι οίκοι του Ακάθιστου.

Δεν πιστεύω να υπάρχει άλλο υμνολογικό κείμενο της Εκκλησίας μας, που να χρησιμοποιήθηκε στη θεία λατρεία τόσες φορές όσες ο Ακάθιστος. Στα μοναστήρια τον διαβάζουν κάθε μέρα και όλοι οι μοναχοί τον γνωρίζουν από στήθους, απ’ έξω, όπως λέμε. Στις ενορίες είναι μια από τις προσφιλέστερες στο λαό ακολουθίες. Αναρίθμητες είναι οι εκδόσεις του ύμνου αυτού και πλήθος μελετών έχουν γραφτεί με θέμα τον Ακάθιστο. Παρά ταύτα ένα πλήθος προβλημάτων γύρω από τον ύμνο αυτό δεν βρήκαν ακόμη τη λύση τους. Στη μεγάλη διάδοση του Ακαθίστου συντέλεσαν πολλοί λόγοι. Το θέμα του, η μελωδία του, η ωραία ποιητική πλοκή και, ιδιαίτερα για το έθνος μας, η σύνδεσή του με μεγάλα γεγονότα της ιστορικής του ζωής. Η Παναγία εξ άλλου, την οποίαν υμνολογεί ο Ακάθιστος, σ’ όλη την μακραιώνα ζωή της Εκκλησίας είναι το κέντρο της ευλάβειας των χριστιανών, το πρόσωπο που μακαρίζουν, κατά την πρόρρησή της, «πάσαι αι γενεαί» (Λουκ. 1,48).

Θα παρατρέξουμε το διαφιλονικούμενο, εξ άλλου, θέμα του χρόνου της συντάξεως και του ποιητή του Ακάθιστου. Πολλοί φέρονται ως ποιητές του: ο Ρωμανός ο Μελωδός, ο Γεώργιος Πισίδης, οι πατριάρχες της Κωνσταντινουπόλεως Σέργιος, Γερμανός ο Α΄, ο Ιερός Φώτιος, ο Γεώργιος Νικομήδειας (Σικελιώτης), ποιητές που έζησαν από τον 6ο μέχρι τον 9ο αιώνα. Η παράδοση παρουσιάζει μεγάλη αστάθεια και οι νεώτεροι μελετητές, στηριζόμενοι στις λίγες εσωτερικές ενδείξεις που υπάρχουν στο κείμενο, άλλοι προτιμούν τον ένα και άλλοι τον άλλο από τους φερομένους ως ποιητές του. Ένα ιστορικό γεγονός, με το οποίο συνδέθηκε από την παράδοση η ψαλμωδία του Ακάθιστου, θα μπορούσε να μας προσανατολίσει κάπως στην αναζήτηση μας: Η επί του αυτοκράτορα Ηρακλείου πολιορκία και η θαυμαστή σωτηρία της Κωνσταντινουπόλεως την 8η Αυγούστου του έτους 626. Κατά το Συναξάριο μετά τη λύση της πολιορκίας εψάλει ο ύμνος αυτός στο ναό της Θεοτόκου των Βλαχερνών, ως δοξολογία και ευχαριστία για τη σωτηρία, που αποδόθηκε στην θαυματουργική δύναμη της Θεοτόκου, της προστάτιδας της Πόλεως. Πατριάρχης τότε ήταν ο Σέργιος, που πρωτοστάτησε στους αγώνες για την άμυνα. Εύκολο ήταν να θεωρηθεί και ποιητής του ύμνου, αν και ούτε ως υμνογράφος μας είναι γνωστός, ούτε και ορθόδοξος ήταν. Εξ άλλου ο ύμνος θα έπρεπε να ήταν παλαιότερος, γιατί αν ήταν γραμμένος για την σωτηρία της Πόλεως δεν θα ήταν δυνατόν παρά ρητά να κάνει λόγο γι’ αυτήν και όχι να αναφέρεται σε άλλα θέματα, όπως θα δούμε πιο κάτω. Η ψαλμωδία όμως του Ακάθιστου συνδέεται από τις ιστορικές πηγές και με άλλα παρόμοια γεγονότα: τις πολιορκίες και τη σωτηρία της Κωνσταντινουπόλεως επί Κωνσταντίνου του Πωγωνάτου (673), επί Λέοντος του Ισαύρου (717-718) και επί Μιχαήλ Γ΄ (860).

Όποιος όμως και αν ήταν ο ποιητής και με οποιοδήποτε ιστορικό γεγονός από τα ανωτέρω και αν συνδέθηκε πρωταρχικά, ένα είναι το αναμφισβήτητο στοιχείο, που μας δίδουν οι σχετικές πηγές, ότι ο ύμνος ψαλλόταν ως ευχαριστήρια ωδή προς την υπέρμαχο στρατηγό του Βυζαντινού κράτους κατά τις ευχαριστήριες παννυχίδες που ετελούντο σε ανάμνηση των ανωτέρω γεγονότων. Κατά την παρατήρηση του συναξαριστού ο ύμνος λέγεται «Ακάθιστος», γιατί τότε κατά τη σωτηρία της Πόλεως και από τοτε μέχρι σήμερα, όταν οι οίκοι του ύμνου αυτού ψάλλονταν, «ορθοί πάντες» τους άκουαν σε ένδειξη ευχαριστίας προς την Θεοτόκο, ενώ στους οίκους των άλλων κοντακίων «εξ έθους» κάθονταν.

http://vatopaidi.wordpress.com/2009/04/03/%CE%BF-%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CE%B8%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%83-%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%BF%CF%83-1/

Κυριακή 14 Μαρτίου 2010

Δ΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ - ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΣΙΝΑΪΤΟΥ

Ο άγιος Ιωάννης γεννήθηκε στην Παλαιστίνη γύρω στα 523. Μόνασε από νεαρή ηλικία (16 ετών). Παρακολούθησε ανώτερο κύκλο μορφώσεως. Στην ζωή της ερήμου Σινά αξιοποίησε την σοφία του και ανέβηκε σε υψηλές κορυφές αγιότητας. Είχε και το χάρισμα της θαυματουργίας. Σε μεγάλη ηλικία έγινε ηγούμενος της μονής του Σινά.
Συνέγραψε τριάντα λόγους περί αρετής, όπου ο καθένας λόγος περιλαμβάνει και μια αρετή, ξεκινώντας από τις πιο πρακτικές και ανεβαίνοντας σαν σκαλοπάτια κατέληξε στις θεωρητικά υψηλές. Στη πνευματική ζωή έχουμε βαθμίδες χαμηλές και υψηλές, καταστάσεις κατώτερες και ανώτερες. Γι' αυτό και το σύγγραμμα ονομάζεται Κλίμακα των αρετών.
Στο έργο του αυτό ο συγγραφέας παρουσιάζει συστηματικά τις ιδέες του για την κοινοβιακή κυρίως, αλλά και για την ερημιτική ζωή, ταξινομώντας αυτές κατά τρόπο που δείχνει πορεία προς την ηθική τελείωση. Είναι γραμμένο σε κομψή ελληνική γλώσσα, καλοδουλεμένη μέ χάρη και μελωδικότητα. Εχει διαύγεια, γλαφυρότητα, παραστατικότητα και παρουσιάζει πλούτο εκφράσεως, καλαισθησία και ευγένεια. Στη διακόσμηση του λόγου με εικόνες και παρομοιώσεις ο ιερός συγγραφέας είναι απαράμιλλος. Πάσης φύσεως σχήματα λόγου αναδύονται καθώς και ωραίες και επιτυχημένες προσωποποιήσεις.
Οι διδασκαλίες του είναι ολοκάθαρα νάματα που προέρχονται από αγιασμένη πηγή. Είναι ένα θεόπνευστο κείμενο. Οι σύγχρονοι ψυχολόγοι θαυμάζουν τον συγγραφέα της Κλίμακας για την βαθύτητα των ψυχολογικών του γνώσεων και παρατηρήσεων, και διαπιστώνουν ότι τα τελευταία αξιόλογα πορίσματα της ψυχολογίας του Βάθους ήταν γνωστά στους Πατέρες της ερήμου.
Ο Άγιος Ιωάννης κοιμήθηκε στις 30 Μαρτίου το 603, σε ηλικία ογδόντα ετών. Από την αρχή της Σαρακοστής το σύγγραμμά του διαβάζεται σε όλα τα ορθόδοξα μοναστήρια.
Επειδή είναι παγκόσμιο κειμήλιο αναλύσεως όλων των παθών και των αρετών, η Εκκλησία τιμά ιδιαίτερα σε αυτή τη πνευματική περίοδο τον συγγραφέα άγιο Ιωάννη της Κλίμακας και το προτείνει για ανάγνωσμα.
________________________
(*) Οσίου Ιωάννου "Κλίμαξ" Έκδοσις Ιεράς Μονής Παρακλήτου Ωρωπού.


http://www.monipetraki.gr/sarakosti4.html

Παρασκευή 12 Μαρτίου 2010

Δ΄ Χαιρετισμοί της Παναγίας

Τείχος ει των Παρθένων, Θεοτόκε Παρθένε,
καί πάντων των εις σε προστρεχόντων·
ο γαρ του ουρανού καί της γης, κατεσκεύασέ σου,
καί πάντας σοι προσφωνείν διδάξας·
χαίρε η στήλη της παρθενίας
χαίρε η πύλη της σωτηρίας
χαίρε αρχηγέ νοητής αναπλάσεως
χαίρε χορηγέ θεΪκής αγαθότητος
χαίρε συ γάρ ανεγέννησας τους συλληφθέντας αισχρώς
χαίρε συ γαρ ενουθετησας τους συληθέντας τόν νούν
χαίρε η τόν σπορέα της αγνείας τεκούσα
χαίρε παστάς ασπόρου νυμφεύσεως
χαίρε πιστούς Κυρίω αρμόζουσα
χαίρε καλή κουροτρόφε παρθένων
χαίρε ψυχών νυμφοστόλε αγίων
Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε.

Ύμνος άπας ηττάται, συνεκτείνεσθαι σπεύδων,
τω πλήθει των πολλών οικτιρμών σου·
ισαρίθμους γαρ τή ψάμμω ωδάς, αν προσφέρωμέν σοι Βασιλεύ άγιε,
ουδέν τελούμεν άξιον, ών δέδωκας ημίν, τοις σοι βοώσιν·
Αλληλούϊα.

Φωτοδόχον λαμπάδα, τοις εν σκότει φανείσαν,
ορώμεν τήν αγίαν Παρθένον·
το γάρ άϋλον άπτουσα φως,
οδηγεί πρός γνώσιν θεϊκήν άπαντας,
αυγή τόν νουν φωτίζουσα, κραυγή δε τιμωμένη ταύτα·
χαίρε ακτίς νοητού ηλίου
χαίρε βολίς του αδύτου φέγγους
χαίρε αστραπή τας ψυχάς καταλάμπουσα χαίρε ως βροντή τους εχθρούς καταπλήττουσα
χαίρε ότι τόν πολύφωτον ανατέλλεις φωτισμόν
χαίρε ότι το πολύρρυτον αναβλύζεις ποταμόν
χαίρε της κολυμβύθρας ζωγραφούσα τόν ρύπον
χαίρε λουτήρ εκπλύνων συνείδησιν
χαίρε κρατήρ κιρνών αγαλλίασιν
χαίρε οσμή της Χριστού ευωδίας χαίρε ζωή μυστικής ευωχίας
Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε.

Χάριν δούναι θελήσας, οφλημάτων αρχαίας,
ο πάντων χρεωλύτης ανθρώπων, επεδήμησε δι εαυτού,
πρός τους αποδήμους της αυτού χάριτος·
καί σχίσας το χειρόγραφον,
ακούει παρά πάντων ούτως·
Αλληλούϊα.

Ψάλλοντές σου τόν τόκον, ανυμνούμεν σε πάντες,
ως έμψυχον ναόν Θεοτόκε·
εν τή ση γαρ οικήσας γαστρί,
ο συνέχων πάντα τή χειρί Κύριος ηγίασεν,
εδόξασεν, εδίδαξεν βοάν σοι πάντας·
χαίρε σκηνή του Θεού καί Λόγου
χαίρε αγία αγίων μείζων
χαίρε κιβωτέ χρυσωθείσα τω Πνεύματι
χαίρε θησαυρέ της ζωής αδαπάνητε
χαίρε τίμιον διάδημα βασιλέων ευσεβών
χαίρε καύχημα σεβάσμιον ιερέων ευλαβών
χαίρε της Εκκλησίας ο ασάλευτος πύργος
χαίρε της βασιλείας το απόρθητον τείχος
χαίρε δι ης εγείρονται τρόπαια
χαίρε δι ης εχθροί καταπίπτουσι
χαίρε χρωτός του εμού θεραπεία
χαίρε ψυχής της εμής σωτηρία
Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε.

Ώ πανύμνητε Μήτερ,
η τεκούσα τόν πάντων Αγίων αγιώτατον Λόγον (εκ γ')
δεξαμένη τήν νυν προσφοράν, από πάσης ρύσαι συμφοράς άπαντας·
καί της μελλούσης κολάσεως, τους συμβοώντας·
Αλληλούϊα.

Κοντάκιον
Ήχος πλ. δ'. Τή υπερμάχω.

Τή υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια
Ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια
Αναγράφω σοι η πόλις σου Θεοτόκε.
Αλλ' ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον
Εκ παντίων μέ κινδύνων ελευθέρωσον
Ίνα κράζω σοι·
Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε.


Τετάρτη 10 Μαρτίου 2010

Περί αοργησίας Κλίμαξ του Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου



1. Όπως το νερό, πού χύνεται λίγο-λίγο στην φωτιά, την σβήνει τελείως, έτσι και το δάκρυ του αληθινού πένθους σβήνει όλη την φλόγα του θυμού και της εξημμένης οργής.

Γι΄αυτό και τα ετοποθετήσαμε, στην σειρά του λόγου, το ένα πρίν και το άλλο μετά.

2. Αοργησία σημαίνει ακόρεστη επιθυμία για ατιμία, όμοια με την απέραντη επιθυμία των κενοδόξων για έπαινο. Αοργησία σημαίνει νίκη κατά της ανθρώπινης φύσεως, πού φαίνεται με την αναισθησία απέναντι στις ύβρεις και πού αποκτάται με αγώνας και ιδρώτας.

3. Πραότης σημαίνει να παραμένη ακίνητη και ατάραχη η ψυχή, τόσο στις ατιμίες όσο και στους επαίνους.

4. Η αρχή της αοργησίας είναι να σιωπούν τα χείλη, ενώ η καρδιά ευρίσκεται σε ταραχή. Το μέσον είναι να σιωπούν οι λογισμοί, ενώ η ψυχή ευρίσκεται σε ολίγη ταραχή. Και το τέλος, να επικρατή στην θάλασσα της ψυχής μόνιμη και σταθερά γαλήνη, όσο και αν φυσούν οι ακάθαρτοι άνεμοι.

5. Οργή σημαίνει να διατηρής συνεχώς μέσα σου κάποιο μίσος, να ενθυμήσαι δηλαδή το κακό πού σου έγινε. Οργή σημαίνει να επιθυμής να εκδικηθής αυτόν που σε παρώξυνε.

6. Οξυχολία σημαίνει έξαψις της καρδιάς πού γίνεται παρευθύς και διά μιάς. Πικρία σημαίνει μία εσωτερική κίνησις εστερημένη από κάθε ευχαρίστησι και εδραιωμένη μέσα στην ψυχή.

7. Θυμός σημαίνει ευμετάβλητη και ευέξαπτη συμπεριφορά και ασχημοσύνη της ψυχής.

8. Μόλις φανή το φώς, υποχωρεί το σκότος. Ομοίως μόλις «μυρίση» η ταπείνωσις, εξαφανίζεται κάθε πικρία και θυμός. Μερικοί ενώ είναι ευμετάβλητοι στην συμπεριφορά τους εξ αιτίας του θυμού, έν τούτοις αμελούν να φροντίσουν για την θεραπεία τους. Και δεν ακούουν οι ταλαίπωροι αυτόν που είπε: «Η ορμή του θυμού οδηγεί τον άνθρωπο στην πτώση» (Σοφ.Σειράχ α΄ 22) .

9. Μία απότομη κίνησις ενός μύλου [1] μπορεί σε μία στιγμή να συντρίψη περισσότερο καρπό και σιτάρι της ψυχής απ΄ ό,τι η σιγανή κίνησις ενός άλλου μύλου μία ολόκληρη ημέρα.

10. Ένα απότομο φούντωμα της φωτιάς από σφοδρό άνεμο μπορεί να κάψη και να αφανίση τον αγρό της καρδιάς περισσότερο απ΄ ό,τι η μικρή φωτιά πού καίει αργά.

11. Δεν πρέπει να μας διαφεύγη, αγαπητοί μου, ότι για ωρισμένον καιρό οι πονηροί δαίμονες κρύπτονται ολίγον και δεν μας πολεμούν. Και αυτό, για να πέσωμε σε αμέλεια θεωρώντας ως μικρά τα μεγάλα πάθη, και έτσι να πέσωμε σε αθεράπευτη ασθένεια.

12. Μία πέτρα με πολλές αιχμές και ανωμαλίες, όταν συγκρούεται και κτυπάται με άλλες πέτρες, συντρίβει όλα τα απότομα και σκληρά σημεία της και γίνεται στρογγυλή. Ομοίως και μία θυμώδης και απότομη ψυχή, όταν συναναστρέφεται και συζή με σκληρούς και θυμώδεις ανθρώπους, υφίσταται ένα έκ των δύο: Ή υπομένει και θεραπεύει το τραύμα της. Ή αναχωρεί και γνωρίζει την αδυναμία της, την αδυναμία της, πού σαν σε καθρέπτη της την έδειξε καθαρά ή άνανδρος φυγή της.

13. Θυμώδης σημαίνει να γίνεσαι θεληματικά επιληπτικός, και από αθέλητη κακή συνήθεια να πέφτης κάτω και να συντρίβεσαι ολοσχερώς.

14. Σε όσους μετανοούν τίποτε δεν είναι πιο αταίριαστο από την ταραχή του θυμού. Διότι η μετάνοια και η επιστροφή χρειάζονται πολλή ταπείνωσι, ενώ ο θυμός δείχνει άνθρωπο γεμάτο από υπερηφάνεια.

15. Εάν το όριο της πιο τελείας πραότητος είναι, ενώ ευρίσκεται εμπρός σου αυτός πού σε παροξύνει, να τον αντιμετωπίζης με εσωτερική γαλήνη και αγάπη, τότε οπωσδήποτε το έσχατο όριο του θυμού είναι, ενώ απουσιάζει αυτός πού σε ελύπησε, να κάνης ότι συγκρούεσαι μαζί του με διάφορα λόγια και κινήματα θηριώδη.

16. Εάν το Άγιο Πνεύμα ονομάζεται και είναι «ειρήνη ψυχής», ενώ η οργή «ταραχή καρδίας», τότε οπωσδήποτε τίποτε άλλο δεν εμποδίζει την παρουσία Του μέσα μας όσο ο θυμός.

17. Γνωρίζομε πώς είναι πάμπολλα τα τέκνα του θυμού. Και όλα είναι φοβερά. Ένα όμως τέκνο του πού το γεννά χωρίς να το θέλη, αν και νόθο, είναι ωφέλιμο: Είδα ανθρώπους πού άναψαν από την μανία του θυμού και έβγαλαν από μέσα τους σαν έμετο την μακροχρόνιο μνησικακία τους. Έτσι με το ένα πάθος απηλλάγησαν από το άλλο! Και η μακροχρόνια λύπη τους διελύθη! Διότι εκείνος πού τους ελύπησε ή εζήτησε συγχώρησι ή έδωσε τις απαιτούμενες εξηγήσεις.

Αντιθέτως είδα άλλους πού κατά τρόπο απαράδεκτο έδειξαν ότι ήσαν δήθεν μακρόθυμοι. Έτσι με την σιωπή εναποθήκευσαν μέσα τους την μνησικακία. Αυτούς τους ελεεινολόγησα περισσότερο από τους πρώτους, διότι με το μελάνι (της μνησικακίας) έδιωξαν από την ψυχή τους το περιστέρι, (την ειρήνη δηλαδή και την χάρι του Αγίου Πνεύματος).

18. Χρειάζεται να προσέξωμε πολύ αυτόν τον όφι (του θυμού). Διότι τον βοηθεί και η ίδια η φύσις μας, όπως ακριβώς και τον όφι του σαρκικού πάθους. Είδα μερικούς πού ωργίσθηκαν και από την πικρία τους αρνήθηκαν να φάγουν. Με την απαράδεκτη αυτή εγκράτειά τους επήραν επάνω στο πρώτο δηλητήριο και δεύτερο.

Αντιθέτως είδα άλλους πού επιάσθηκαν από εύλογη δήθεν αφορμή του θυμού κι εξέσπασαν στην γαστριμαργία. Έτσι από τον λάκκο έπεσαν στον γκρεμό. Είδα όμως και άλλους συνετούς πού σαν καλοί ιατροί εκράτησαν την μεσαία οδό, και με την κανονική λήψι της τροφής παρηγορήθηκαν και ωφελήθηκαν υπερβολικά.

19. Μερικές φορές η ψαλμωδία, όταν είναι μετρία, καταπραΰνει άριστα τον θυμό. Και μερικές φορές, όταν είναι άμετρη και άκαιρη, δημιουργεί φιληδονία. Γι΄αυτό ας την χρησιμοποιούμε διακριτικά ανάλογα με τις περιστάσεις.

20. Ευρέθηκα κάποτε εξ αιτίας μιας ανάγκης έξω από ένα κελλί ερημιτών. Ενώ εκαθόμουν εκεί, τους άκουσα να μάχωνται γεμάτοι πικρία και θυμό εναντίον κάποιου ο οποίος απουσίαζε -αυτός τους είχε λυπήσει σε κάτι- και σαν πέρδικες μέσα σε κλουβί να ορμούν επάνω στο πρόσωπό του σάν να ήταν παρών. Εκείνο πού τους συμβούλευσα από πνευματικό ενδιαφέρον ήταν να εγκαταλείψουν την ερημική ζωή, για να μη καταντήσουν από άνθρωποι δαίμονες.

Είδα επίσης και μερικούς άλλους με καρδιά υποδουλωμένη στην λαγνεία και στην γαστριμαργία. Αυτοί φαίνονταν γεμάτοι πραότητα και κολακευτική ευγένεια και φιλαδελφία και ευπροσηγορία. Εκείνο πού τους συμβούλευσα ήταν να ασπασθούν την ερημική ζωή -το ξυράφι κατά της λαγνείας και της γαστριμαργίας- για να μη καταντήσουν ελεεινά από λογικοί άνθρωποι άλογα ζώα.

Μερικοί όμως μου έλεγαν ότι παρασύρονται αξιοθρήνητα και στα δύο κακά, (και στον θυμό και στην φιληδονία). Αυτούς τους εμπόδισα αυστηρά από το να έχουν ιδικό τους πρόγραμμα. Και συνέστησα φιλικά στους Γέροντές τους να τους ορίζουν άλλοτε την μία (την κοινοβιακή) και άλλοτε την άλλη (την ερημιτική) ζωή. Και σε όλα να κλίνουν τον αυχένα και να υποτάσσωνται στον πνευματικό τους επιστάτη.

21. Ο φιλήδονος βλάπτει και ατιμάζει τον εαυτό του μόνο. Ίσως και τον συνένοχό του. Ενώ ο θυμώδης πολλές φορές σαν λύκος αναστατώνει όλη την ποίμνη και τραυματίζει πολλές ταπεινές ψυχές.

22. Είναι βαρύ να ταραχθή από τον θυμό ο οφθαλμός της καρδίας, να συμβή δηλαδή εκείνο πού είπε ο Ψαλμωδός: «Εταράχθη από θυμού ο οφθαλμός μου» (Ψαλμ.στ΄ 8) . Είναι όμως πιο βαρύ να εκδηλωθή με τα χείλη η εσωτερική ορμή του θυμού. Το να εκδηλωθή όμως και με χειροδικία είναι πράγμα ολωσδιόλου εχθρικό και ξένο προς την μοναχική και αγγελική και θεϊκή ζωή.

23. Εάν θέλης ή μάλλον νομίζης ότι πρέπει να αφαιρέσης το κάρφος από τον οφθαλμό του άλλου, πρόσεξε μήπως αντί ιατρικής σμίλης χρησιμοποιήσης κανένα δοκάρι, οπότε θα ανοίξης ή θα καταστρέψης εντελώς τον οφθαλμό. Δοκάρι είναι ο βαρύς λόγος και οι απρεπείς εξωτερικοί τρόποι. Ενώ το άλλο, (η ιατρική σμίλη), είναι η με επιείκεια διδασκαλία και ο με μακροθυμία και καλωσύνη έλεγχος. Ο Απόστολος λέγει «έλεγξον, επιτίμησον, παρακάλεσον» (Β΄ Τιμ.δ΄ 2) , όχι όμως και «τύψον» (κτύπα). Εάν όμως σπανίως χρειασθή και αυτό, άς γίνη, όχι όμως από σένα.

24. Ας εξετάσωμε και θα διαπιστώσωμε ότι πολλοί θυμώδεις εκτελούν με προθυμία την νηστεία και την αγρυπνία και την ησυχαστική ζωή. Και τούτο, διότι ο δαίμων τους σπρώχνει με την πρόφασι της μετανοίας και του πένθους σε εκείνα πού αυξάνουν και ερεθίζουν το πάθος τους.

25. Εάν ένας λύκος, (ένας δηλαδή άγριος και θυμώδης μοναχός), με την βοήθεια ενός δαίμονος μπορή να αναστατώση την ποίμνη, οπωσδήποτε και ένα αδελφός γεμάτος από θεϊκή σοφία, σαν εκλεκτός ασκός γεμάτος από λάδι, με την βοήθεια ενός Αγγέλου μπορεί να αποτρέψη το κύμα και να γαληνεύση το πλοίο. Ο αδελφός αυτός θα λάβη από τον Θεό τόσο μισθό, όση καταδίκη ο πρώτος, και θα γίνη σε όλους καλό παράδειγμα και αιτία ωφελείας.

26. Η αρχή της μακαρίας ανεξικακίας είναι το να γίνωνται δεκτές οι ατιμίες με εσωτερική πικρία και οδύνη. Το μέσον, να αντιμετωπίζονται χωρίς λύπη. Και το τέλος, εάν υπάρχη τέλος, να θεωρούνται ως έπαινοι. Χαίρε ο πρώτος. Ενδυναμώσου ο δεύτερος. Ο τρίτος όμως είσαι μακάριος, διότι αγάλλεσαι έν Κυρίω.

27. Παρετήρησα ένα άθλιο θέαμα ανάμεσα σε οργίλους ανθρώπους, πού συνέβαινε εξ αιτίας του εγωϊσμού τους χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Τι συνέβαινε; Έπεφταν στο πλήθος της οργής και για την ήττα τους αυτή πάλι ωργίζονταν. Βλέποντάς τους να τιμωρούν την πρώτη πτώσι με δευτέρα, εθαύμαζα. Παρατηρώντας τους να εκδικούνται την μία αμαρτία με την άλλη, τους ελυπόμουν. Και κατάπληκτος από την πανουργία των δαιμόνων, παρ΄ ολίγο να πέσω σε απόγνωσι για την ζωή μου.

28. Εάν κάποιος βλέπη ότι νικάται εύκολα από τον εγωϊσμό, τον θυμό, την πονηρία και την υποκρισία, και εάν εξ αιτίας αυτού απεφάσισε να σύρη εναντίον τους την δίστομο μάχαιρα της πραότητος και ανεξικακίας, πρέπει να πάη σε ένα σωτήριο «κναφείον», δηλαδή σε ένα Κοινόβιο πού να έχη πολύ σκληρούς αδελφούς -εάν βέβαια επιθυμεί να πετάξη από επάνω του αυτά τα πάθη. Και εκεί, με τις ύβρεις και τις ατιμίες και τις ταραχές και τις τρικυμίες των αδελφών θα τεντώνεται και θα δέχεται κτυπήματα νοητά -ίσως και αισθητά- και θα ξύνεται και θα δέχεται λακτίσματα και θα ποδοπατήται. Έτσι θα μπορέση να πλύνη και να εξαφανίση την ακαθαρσία πού υπάρχει στο ένδυμα της ψυχής του.

Οι ονειδισμοί αποπλύνουν την ψυχή από τα πάθη. Σε αυτό ας σε πείση και η φράσεις πού χρησιμοποιεί ο λαός. Μερικοί κοσμικοί δηλαδή, όταν εξυβρίσουν κάποιον κατά πρόσωπον, λέγουν με καύχησι: «Τον τάδε τον έλουσα»! Και αυτό αποτελεί πραγματικότητα.

29. Άλλη είναι η αοργησία πού παρατηρείται στους αρχαρίους εξ αιτίας του πένθους, και άλλη είναι η ακινησία (και νέκρωσις) της οργής πού παρατηρείται στους τελείους. Στην πρώτη περίπτωσι, η αοργησία συγκρατείται σαν με χαλινάρι από το δάκρυ, ενώ στην δευτέρα η οργή ομοιάζει με όφι πού τον εθανάτωσε το μαχαίρι της απαθείας.

Είδα τρεις μοναχούς πού εξυβρίσθηκαν συγχρόνως. Ο πρώτος απ΄αυτούς δαγκώθηκε και ταράχθηκε, αλλά δεν ωμίλησε. Ο δεύτερος χάρηκε για τον εαυτό του, αλλά λυπήθηκε για τον υβριστή. Και ο τρίτος αφού αναλογίσθηκε την ψυχική βλάβη του υβριστού έχυσε θερμά δάκρυα. Έτσι έχεις εμπρός σου τον εργάτη του φόβου, τον μισθωτό και τον εργάτη της αγάπης.

30. Όπως ο πυρετός του σώματος είναι μέν ένας κατ΄ ουσίαν, αλλά έχει πολλές αφορμές πού τον δημιουργούν, έτσι και η εμφάνισις και η έξαψις του θυμού, καθώς βέβαια και των άλλων παθών μας, οφείλονται σε πολλές και διάφορες αιτίες. Γι΄αυτό και είναι αδύνατο να ορίσωμε τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίσεώς των. Έχω δε την γνώμη ότι ο τρόπος της θεραπείας πρέπει να επαφίεται περισσότερο στην επιμέλεια και στην φροντίδα των ιδίων των ασθενών. Η δε αρχή της θεραπείας θα είναι να γνωρίση ο ασθενής την αιτία του πόνου και οδύνης του. Και εφ΄όσον ευρεθή η αιτία, τότε εμείς που ασθενούμε θα πάρωμε την κατάλληλη αλοιφή από την πρόνοια του Θεού και τους πνευματικούς ιατρούς μας.

31. Ας στήσωμε κατά κάποιο τρόπο ένα φανταστικό δικαστήριο. Όσοι θέλουν να μας ακολουθήσουν με την χάρι του Κυρίου, ας εισέλθουν σ΄ αυτό το δικαστήριο και ας εξετάσουν κάπως μαζί μας τα προηγούμενα πάθη και τις αιτίες των. Ας δεθή λοιπόν ο θυμός ο τύραννος με τα δεσμά της πραότητος. Ας κτυπηθή από την μακροθυμία, ας συρθή από την αγία αγάπη, ας παρουσιασθή στο δικαστικό τούτο βήμα του λόγου και ας ανακριθή καταλλήλως:

«Λέγε μας, ώ παράφρον και άσεμνε, τα ονόματα του πατέρα σου και της μητέρας πού κακώς σε εγέννησαν, καθώς και των υιών σου και των βδελυκτών θυγατέρων σου. Και όχι μόνο αυτά, αλλά να μας εξηγήσης επί πλέον, ποιοι είναι αυτοί πού σε πολεμούν και σε φονεύουν».

Και αυτός, ο θυμός δηλαδή, απαντώντας θα μας ειπή περίπου τα εξής:

«Οι αιτίες πού με γεννούν είναι πολλές. Και ο πατέρας μου δεν είναι ένας. Μητέρες μου είναι η κενοδοξία, η φιλαργυρία και η γαστριμαργία, μερικές φορές και η πορνεία. Εκείνος πού με εγέννησε ονομάζεται τύφος, δηλαδή έπαρσις. Οί δε θυγατέρες μου ονομάζονται μνησικακία, έχθρα, δικαιολογία και μίσος. Οι εχθροί μου από τους οποίους τώρα κρατούμαι δεμένος είναι οι αντίπαλοι των θυγατέρων μου, η αοργησία δηλαδή και η πραότης. Αυτή πού με επιβουλεύεται ονομάζεται ταπεινοφροσύνη. Για το ποιος την εγέννησε, ας ερωτήσετε την ίδια στο ιδικό της κεφάλαιο.

Στην ογδόη βαθμίδα έχει τοποθετηθή ο στέφανος της αοργησίας. Όποιος τον εφόρεσε λόγω του ηπίου χαρακτήρος του, ίσως δεν φορεί άλλον. Όποιος όμως τον εφόρεσε κατόπιν ιδρώτων, αυτός υπερέβη εντελώς τις οκτώ κατηγορίες της κακίας.

http://www.orthodoxfathers.com

Τρίτη 9 Μαρτίου 2010

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΩΣ ΣΩΜΑ, ΨΥΧΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑ


Και ποια είναι η θέση του ανθρώπου μέσα στη δημιουργία; «Αυτός δε ο Θεός της ειρήνης αγιάσαι υμάς ολοτελείς, και ολόκληρον το πνεύμα και η ψυχή και το σώμα αμέμπτως εν τη παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τηρηθείη» (Α' Θεσσ. 5, 23). Εδώ ο Απ. Παύλος αναφέρει τα τρία στοιχεία ή όψεις που συνιστούν το ανθρώπινο πρόσωπο. Αν και διαφορετικές, αυτές οι όψεις είναι αυστηρά αλληλένδετες· ο άνθρωπος είναι μία αναπόσπαστη ενότητα, όχι ένα σύνολο αθροιστικό χωριστών μερών.
Πρώτα είναι το σώμα, «χους από της γης» (Γεν. 2,7), η φυσική ή υλική όψη της ανθρώπινης φύσης.
Δεύτερη είναι η ψυχή, η δύναμη της ζωής που ζωοποιεί και εμψυχώνει το σώμα, κάνοντάς το να μην είναι μόνο ένας βώλος ύλης, αλλά κάτι που μεγαλώνει και κινείται, που αισθάνεται και αντιλαμβάνεται. Και τα ζώα έχουν ψυχή και ίσως και τα φυτά. Αλλά στην περίπτωση του ανθρώπου η ψυχή είναι προικισμένη με συνείδηση· είναι μια λογική ψυχή που έχει την ικανότητα γι' αφηρημένη σκέψη, και τη δυνατότητα να προχωρεί με απέραντα επιχειρήματα από συλλογισμούς σ' ένα συμπέρασμα. Αυτές οι δυνάμεις υπάρχουν στα ζώα -αν όχι καθόλου- μόνο σε πολύ περιορισμένο βαθμό.
Τρίτο είναι το πνεύμα, η «αναπνοή» από το Θεό (βλ. Γεν. 2,7), που δεν έχουν τα ζώα. Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε το «Πνεύμα» με κεφαλαίο το αρχικό γράμμα, από το «πνεύμα» με μικρό π. Το δημιουργημένο πνεύμα του ανθρώπου δεν πρέπει να ταυτιστεί με το αδημιούργητο ή Άγιο Πνεύμα του Θεού, το τρίτο πρόσωπο της Τριάδος· αν και τα δυο τους σχετίζονται στενά, γιατί με το πνεύμα του ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται το Θεό και επικοινωνεί μαζί του.
Με την ψυχή του ο άνθρωπος ασχολείται με την επιστημονική ή φιλοσοφική έρευνα αναλύοντας τα δεδομένα της αισθητικής του εμπειρίας μεσ' απ' τον απέραντο λόγο.
Με το πνεύμα του, που μερικές φορές ονομάζεται νους, καταλαβαίνει την αιώνια αλήθεια για το θεό ή για τους λόγους ή τις εσώτερες ουσίες των δημιουργημάτων, όχι με παραγωγικούς συλλογισμούς, αλλά με άμεση κατανόηση ή πνευματική αντίληψη, μ' ένα είδος διαίσθησης που ο άγ. Ισαάκ ο Σύρος καλεί «απλή νόηση». Το πνεύμα ή ο νους είναι επομένως διαφορετικό από τις λογικές δυνάμεις του ανθρώπου και τις αισθητικές συγκινήσεις, και ανώτερο και από τις δύο.
Επειδή ο άνθρωπος έχει μια λογική ψυχή κι ένα νου, κατέχει τη δύναμη του αυτεξούσιου και της ηθικής ελευθερίας, δηλ. την αίσθηση του καλού και του κακού, και τη δυνατότητα να διαλέγει ανάμεσά τους. Εκεί όπου τα ζώα ενεργούν από ένστικτο, ο άνθρωπος μπορεί να πάρει μία ελεύθερη και συνειδητή απόφαση.
Μερικές φορές οι Πατέρες δέχονται όχι ένα τριμερές αλλά ένα διμερές σχήμα, περιγράφοντας τον άνθρωπο απλώς σαν μια ενότητα σώματος και ψυχής· σ' αυτή την περίπτωση θεωρούν το πνεύμα ή το νου ως την υψηλότερη όψη της ψυχής. Αλλά το τριπλό σχήμα σώματος, ψυχής και πνεύματος είναι ακριβέστερο και πιο διαφωτιστικό, ιδιαίτερα στην εποχή μας όπου η ψυχή και το πνεύμα συχνά συγχέονται, και όπου οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξέρουν καλά-καλά ότι έχουν νου. Η κουλτούρα και το εκπαιδευτικό σύστημα στη σύγχρονη Δύση βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στην εξάσκηση του λογικού μυαλού και, σε λιγότερο βαθμό, στις αισθητικές συγκινήσεις. Οι περισσότεροι από μας έχουμε ξεχάσει ότι δεν είμαστε μόνο μυαλό και θέληση, αισθήσεις και συναισθήματα· είμαστε επίσης πνεύμα. Ο σύγχρονος άνθρωπος, κατά το μεγαλύτερο μέρος, έχει χάσει την επαφή με την γνησιότερη και υψηλότερη πλευρά του εαυτού του· και το αποτέλεσμα αυτής της εσωτερικής αλλοτρίωσης μπορούμε να το δούμε πολύ απλά στην ανησυχία του, στην έλλειψη ταυτότητας και στην απώλεια της ελπίδας.

Κάλλιστος Γουέαρ, Επίσκοπος Διοκλείας
Ο Ορθόδοξος Δρόμος
Μετάφραση: Μαρία Πάσχου
Έκδοση: Επτάλοφος AE

Δευτέρα 8 Μαρτίου 2010

ΕΝΑΣ ΘΕΟΣ ΠΟΥ ΥΠΟΦΕΡΕΙ

Η αμαρτία μας θλίβει την καρδιά του Θεού; Αυτός υποφέρει όταν εμεις υποφέρουμε; Έχουμε δικαίωμα να πούμε στον άνθρωπο που υποφέρει: «Ο ίδιος ο Θεός, αυτήν εδώ τη στιγμή, υποφέρει ό,τι υποφέρεις κι εσύ, και το ξεπερνά»;
Επιθυμώντας να διαφυλάξουν τη θείαν υπερβατικότητα, οι πρώτοι Πατέρες, Έλληνες και Λατίνοι, επέμειναν στο «απαθές» του Θεού. Αυστηρά ερμηνευόμενο, αυτό σημαίνει ότι ενώ ο ενσαρκωμένος Θεός
μπορεί να υποφέρει, ο ίδιος ο Θεός δεν υποφέρει. Χωρίς ν' αρνηθούμε την Πατερική διδασκαλία, δεν θα μπορούσαμε να πούμε κάτι περισσότερο απ' αυτό; Στην Π.Διαθήκη, πολύ πριν από την ενσάρκωση του Χριστού, βρίσκουμε να διατυπώνεται σχετικά με το Θεό: «... και ωλιγώθη η ψυχή αυτού εν κόπω Ισραήλ» (Κριτ. 10,16). Αλλού, στην Π. Διαθήκη, τοποθετούνται λόγια σαν κι αυτά στο στόμα του Θεού· «υιός αγαπητός Εφραίμ εμοί, παιδίον εντρυφών, ότι ανθ' ων οι λόγοι μου εν αυτώ, μνεία μνησθήσομαι αυτού· διά τούτο έσπευσα επ' αυτώ, ελεών ελεήσω αυτόν» (Ιερεμ. 31, 20: 38,20). «Τι σε διαθώμαι, Εφραίμ; υπερασπιώ σου, Ισραήλ, ... μετεστράφη η καρδία μου εν τω αυτώ, συνεταράχθη η μεταμέλειά μου» (Ωσηέ, 11,8). Αν αυτά τ' αποσπάσματα έχουν κάποια έννοια, πρέπει να σημαίνουν ότι ακόμη και πριν από την Ενσάρκωση ο Θεός αναμιγνύεται άμεσα στις δυστυχίες της δημιουργίας του. Η αθλιότητά μας προκαλεί θλίψη στο Θεό· τα δάκρυα του Θεού ενώνονται με τα δάκρυα του ανθρώπου. Ένας κατάλληλος σεβασμός για την αποφατική προσέγγιση θα μας έκανε βέβαια επιφυλακτικούς στο ν' αποδώσουμε ανθρώπινα συναισθήματα στο Θεό με βάναυσο ή κακόγουστο τρόπο. Αλλ' αυτό τουλάχιστον είμαστε υποχρεωμένοι να το βεβαιώσουμε. «Η αγάπη κάνει τις δυστυχίες των άλλων δικές της», διατυπώνει το βιβλίο των πτωχών τω Πνεύματι. Αν αυτό αληθεύει για την ανθρώπινη αγάπη, αληθεύει πολύ περισσότερο για τη θεϊκή αγάπη.
Αφού ο Θεός είναι αγάπη και δημιούργησε τον κόσμο σαν μια πράξη αγάπης -και αφού ο Θεός είναι προσωπικός, και η προσωπικότητα προϋποθέτει μετοχή- ο Θεός δεν παραμένει αδιάφορος στις λύπες αυτού του πεπτωκότος κόσμου. Αν εγώ ως ανθρώπινη ύπαρξη μένω ανεπηρέαστος από την αγωνία ενός άλλου, με ποιαν έννοια τον αγαπώ γνήσια; Σίγουρα λοιπόν ο Θεός ταυτίζεται με τη δημιουργία του στην αγωνία της.
Έχουν πει σωστά ότι υπήρχε ένας σταυρός στην καρδιά του Θεού πριν φυτευτεί ένας άλλος έξω απ' τα Ιεροσόλυμα· κι ενώ τον ξύλινο σταυρό τον έχουν κατεβάσει, ο σταυρός στην καρδιά του Θεού παραμένει ακόμη. Είναι ο σταυρός του πόνου και του θριάμβου, και των δύο μαζί. Κι εκείνοι που μπορούν να το πιστέψουν αυτό θα βρουν ότι η χαρά είναι ανακατεμένη με το ποτήρι της πίκρας τους. Θα μετέχουν, σ' έν' ανθρώπινο επίπεδο, στη θεϊκή εμπειρία του νικηφόρου πάθους.
***
"Ο στεγάζων εν ύδασι τα υπερώα αυτού, ο τιθείς θαλάσση όριον ψάμμον, και συνέχων το παν, σε υμνεί ήλιος, σε δοξάζει σελήνη, σοι προσφέρει ύμνον πάσα κτίσις, τω Δημιουργώ και Κτίστη, εις τους αιώνας. " (Από το Τριώδιο)
"Μέγας ει, Κύριε, και θαυμαστά τα έργα σου, και ουδείς λόγος εξαρκέσει προς ύμνον των θαυμασίων σου.Σύ γαρ βουλήσει εξ ουκ όντων εις το είναι παραγαγών τα σύμπαντα, τω σω κράτει συνέχεις την κτίσιν και τη ση προνοία διοικείς τον κόσμον. Συ εκ τεσσάρων στοιχείων την κτίσιν συναρμόσας τέτταρσι καιροίς τον κύκλον του ενιαυτού εστεφάνωσας. Σε τρέμουσιν αι νοεραι πάσαι δυνάμεις· σε υμνοί ήλιος· σε δοξάζει σελήνη· σοι εντυγχάνει τα άστρα· σοι υπακούει το φως· σε φρίττουσιν άβυσσοι· σοι δουλεύουσιν αι πηγαί. Συ εξέτεινας τον ουρανόν ωσεί δέρριν· συ εστερέωσας την γην επί των υδάτων· συ περιετείχισας την θάλασσαν ψάμμω· συ προς αναπνοάς τον αέρα εξέχεας. Αγγελικαί δυνάμεις σοι λειτουργούσιν, οι των αρχαγγέλων χοροί σε προσκυνούσι· τα πολυόμματα Χερουβείμ, και τα εξαπτέρυγα Σεραφείμ, κύκλω ιστάμενα και περιϊπτάμενα, φόβω της απροσίτου σου δόξης κατακαλύπτεται... διά στοιχείων και δι' αγγέλων και δι' ανθρώπων και διά ορωμένων και δι' αοράτων δοξάζηταί σου το πανάγιον όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν." (Ευχή του Μεγάλου Αγιασμού των Υδάτων. Εορτή των Θεοφανείων.)
"Το θεϊκό ριψοκινδύνεμα που υπάρχει μέσα στην απόφαση του Θεού να δημιουργήσει υπάρξεις κατ' εικόνα και ομοίωση του Θεού, είναι το αποκορύφωμα της παντοδυναμίας, ή καλύτερα, η υπέρβαση αυτής της κορφής με την εκούσια ανάληψη αδυναμίας. Γιατί «το ασθενές του Θεού ισχυρότερον των ανθρώπων» (Α' Επιστολή προς Κορ. 1,25)." (Vladimir Lossky)
Το σύμπαν είναι ο αμπελώνας που δόθηκε στους ανθρώπους από το Θεό. «Όλα τα πράγματα είναι για μας, όχι εμείς γι' αυτά», λέει ο Άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Το κάθε τι είναι δώρο του Θεού στον άνθρωπο, ένα σημάδι της αγάπης του. Όλα τα πράγματα μαρτυρούν τη δύναμη της αγάπης του Θεού, την καλή του θέληση ή τη χάρη, και μας τη μεταβιβάζουν. Κατά συνέπεια το κάθε τι είναι ένα όχημα γι' αυτό το θεϊκό δώρο της αγάπης, όπως το κάθε δώρο που κάνουμε ο ένας στον άλλο είναι ένα σημάδι και ένας φορέας της μεταξύ μας αγάπης. Αλλά ένα δώρο απαιτεί έν' αντίδωρο, ώστε αυτή η αγάπη να γίνει αμοιβαία και να πραγματωθεί. Προκειμένου, όμως, για το Θεό, ο άνθρωπος δεν μπορεί να επιστρέψει τίποτε απ' όσα έχει λάβει απ' το Θεό για τις ανάγκες του· κατά συνέπεια, το δώρο του ανθρώπου στο Θεό είναι η θυσία, κι αυτός την προσφέρει μ' ευχαριστία κι ευγνωμοσύνη. Το δώρο του ανθρώπου στο Θεό είναι θυσία και «ευχαριστία» με την ευρύτερη έννοια.
"Ακόμη, με την προσφορά του κόσμου στο Θεό, σαν ένα έργο θυσίας,επιθέτουμε σ΄αυτό τη σφραγίδα του δικού μας έργου, της κατανόησής μας, του πνεύματος της θυσίας μας και της κίνησής μας προς το Θεό. Όσο περισσότερον αντιλαμβανόμαστε την αξία και τον πλούτο της θείας Χάριτος, και αναπτύσσουμε τις δυνατότητές της αυξάνοντας έτσι τα τάλαντα που μας έχουν δοθεί, τόσο περισσότερο υμνούμε το Θεό και του δίνουμε χαρά, αποδεικνύοντας μ' αυτό τον τρόπο, ότι συμμετέχουμε ενεργά στο διάλογό μας της αγάπης μ' Εκείνον." (π. Δημήτριος Staniloae)
"Στον τεράστιο καθεδρικό ναό που είναι το σύμπαν του Θεού, ο κάθε άνθρωπος είτε είναι λόγιος είτε είναι χειρώνακτας, καλείται να ενεργήσει σαν ιερέας ολόκληρης της ζωής του - να πάρει ό,τι είναι ανθρώπινο και να το μετατρέψει σε μια προσφορά και σ' ένα ύμνο δόξας." (Paul Evdokimov)
"Αν λίγοι άνθρωποι γίνουν προσευχή -προσευχή που είναι «αγνή» και τελείως άχρηστη κατά τα φαινόμενα- μεταμορφώνουν το σύμπαν με μόνο το γεγονός της παρουσίας τους, με την ίδια τους την ύπαρξη." (Olovier Clement)
"Είσ' ένας κόσμος μέσα σ' ένα κόσμο· κοίταξε μέσα σου και θα δεις εκεί όλη τη δημιουργία. Μην κοιτάζεις τα εξωτερικά πράγματα, αλλά στρέψε όλη σου την προσοχή σ' αυτό που βρίσκεται μέσα. Συγκέντρωσε όλο το νού σου μέσα στο πνευματικό θησαυροφυλάκιο της ψυχής σου κι ετοίμασε για τον Κύριο ένα ναό δίχως εικόνες." (Άγ. Νείλος Αγκύρας)
"Ο Ρώσος νομίζει ότι μπορεί κανείς να γνωρίζει ένα πράγμα, σαν άνθρωπος, μόνο μέσω συμμετοχής. Το καλό και το κακό, εδώ στη γη, είναι αδιάσπαστα δεμένα μαζί. Αυτό για μας είναι το μεγάλο μυστήριο της ζωής πάνω στη γη. Εκεί όπου το κακό είναι στη μεγαλύτερή του ένταση, εκεί επίσης πρέπει να υπάρχει το μεγαλύτερο καλό. Αυτό για μας δεν είναι καν υπόθεση. Είναι αξίωμα. Το κακό δεν πρέπει να το αποφεύγουμε αλλά πρώτα να συμμετέχουμε σ' αυτό και να το κατανοούμε μεσ' από τη συμμετοχή, και μετά με την κατανόηση να το εξαγιάζουμε και να το μεταμορφώνουμε." (Julia de Beausobre)
"Οι άγιοι πρέπει να μετανοούν όχι μόνο για τους ίδιους αλλά επίσης και για χάρη των διπλανών τους, γιατί δίχως πρακτική αγάπη δεν μπορούν να γίνουν τέλειοι. Έτσι διατηρείται ολόκληρο το σύμπαν κι ο καθένας μας βοηθιέται προνοητικά από τον άλλο. " (Άγ. Μάρλος ο Μοναχός)
"Ο Θεός δεν επιμένει ή επιθυμεί να θρηνούμε με αγωνία καρδιάς· μάλλον είναι δική του ευχή ότι από αγάπη γι' αυτόν θάπρεπε να χαιρόμαστε με γέλιο στην ψυχή μας. Πέταξε την αμαρτία και τα δάκρυα είναι περιττά· όπου δεν υπάτρχει πληγή, δεν χρειάζεται αλοιφή. Πριν από την πτώση ο Αδάμ δεν έχυνε καθόλου δάκρυα και κατά τον ίδιο τρόπο δεν θα υπάρχουν πια δάκρυα μετά την ανάσταση των νεκρών, όπου η αμαρτία θα έχει καταστραφεί. Γιατί τότε ο πόνος, η λύπη και ο θρήνος θα έχουν φύγει μακριά." (Άγ. Ιωάννης της Κλίμακος)
"Η δόξα στην οποία καλείται ο άνθρωπος είναι να μοιάσει περισσότερο στο Θεό με το να γίνει πιο ανθρώπινος." (π. Δημήτριος Staniloae)

Κάλλιστος Γουέαρ, Επίσκοπος Διοκλείας
Ο Ορθόδοξος Δρόμος
Μετάφραση: Μαρία Πάσχου
Έκδοση: Επτάλοφος AE

Σάββατο 6 Μαρτίου 2010

Κυριακή Γ’ Νηστειών – Της Σταυροπροσκυνήσεως



Να σηκώνουμε τον Σταυρό μας

Καθώς βρισκόμαστε στο μέσο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η Εκκλησία μας προβάλλει στους ιερούς Ναούς μας τον Τίμιο Σταυρό του Κυρίου και μας καλεί να τον προσκυνήσουμε με δέος και πίστη και να πάρουμε χάρη πολλή και δύναμη για τον πνευματικό αγώνα που διεξάγουμε την περίοδο αυτή.

Τι θα πει αυταπάρνηση

Λίγες εβδομάδες πριν από το πάθος του ο Κύριος κάλεσε τους μαθητές του και τα πλήθη του λαού για να τους πει λόγια βαρυσήμαντα για τη ζωή τους και τη ζωή όλων μας. Όποιος θέλει, είπε, να με ακολουθήσει και να γίνει μαθητής μου, ας απαρνηθεί τον εαυτό του κι ας πάρει τη σταθερή απόφαση να υποστεί για μένα όχι μόνο κάθε θλίψη και δοκιμασία αλλά και θάνατο σταυρικό, και τότε ας με ακολουθεί.

Τι σημαίνει όμως «απαρνούμαι τον εαυτό μου»; Σημαίνει δυο πράγματα. Πρώτα ότι νεκρώνω τον παλαιό εαυτό που κρύβω μέσα μου, τον διαγράφω από τη ζωή μου. Παύω να υπάρχω γι’ αυτόν. Αρνούμαι δηλαδή και νεκρώνω τα θελήματα, τις επιθυμίες και τις ροπές του παλαιού ανθρώπου. Ακόμη κι αν τον δω να επαναστατεί, να αντιδρά, να επιζητεί με μανία και επιμονή καθετί αμαρτωλό, εγώ δεν υποκύπτω, δεν του δίνω σημασία. Έχω αρνηθεί όχι μόνο κάτι από τον εαυτό μου αλλά όλο τον παλαιό εαυτό μου.

Αρνούμαι τον παλαιό εαυτό μου σημαίνει ταυτόχρονα ότι υποτάσσομαι στο άγιο θέλημα του Θεού. Αυτό σημαίνει ότι ακολουθώ τον Κύριο όπου με οδηγεί. Και υπομένω όλες τις θλίψεις που επιτρέπει στη ζωή μου για τον εξαγιασμό μου. Μέχρι του σημείου να περιφρονώ ακόμη και το θάνατο. Διότι αυτό σημαίνει να σηκώνω διαρκώς τον σταυρό των θλίψεων και της θυσίας. Όπως κάθε κατάδικος σήκωνε ως μελλοθάνατος τον σταυρό του, έτσι κι εγώ πρέπει να σηκώνω τον δικό μου σταυρό περιμένοντας το μαρτύριο. Με την απόφαση να είμαι έτοιμος σε κάθε στιγμή, αργά ή γρήγορα, να πεθάνω, αν μου το ζητήσει ο Κύριος. Και να προχωρώ με τέτοια διάθεση όχι για λίγο αλλά σε όλη μου τη ζωή. Να σηκώνω τον σταυρό των θλίψεων όχι αναγκαστικά, επειδή δεν μπορώ να κάνω αλλιώς, αλλά με χαρά κι ελπίδα, με τη συναίσθηση ότι ο δρόμος της υποταγής στο θέλημα του Θεού, τον οποίο βαδίζω σηκώνοντας τον σταυρό των θλίψεων, είναι ο μοναδικός δρόμος που οδηγεί στη σωτηρία μου, στον Παράδεισο.

Όλη η ζωή του Κυρίου άλλωστε ήταν μία διαρκής αυταπάρνηση, προσφορά και θυσία, που κορυφώθηκε και ολοκληρώθηκε στη σταυρική θυσία. Κι επειδή αυτός πρώτος εφάρμοσε την τέλεια αυταπάρνηση, ζητά κι από μας ν’ ακολουθήσουμε ολόψυχα το παράδειγμά του.

Πόσο αξίζει μια ψυχή

Ο Κύριος συνέχισε τη διδασκαλία του λέγοντας: όποιος θέλει να σώσει την επίγεια ζωή του, θα χάσει την αιώνια. Όποιος όμως θυσιάσει τη ζωή του για μένα και το Ευαγγέλιό μου, αυτός θα σώσει την ψυχή του. Διότι τι θα ωφελήσει τον άνθρωπο εάν κερδίσει ολόκληρο τον κόσμο και χάσει την ψυχή του; Και τι μπορεί να δώσει ως αντάλλαγμα για να την εξαγοράσει; Όποιος ντραπεί εμένα και τους λόγους μου επειδή φοβάται τους χλευασμούς των ανθρώπων της αποστατημένης και αμαρτωλής αυτής γενιάς, αυτόν θα τον αποκηρύξω κι εγώ όταν θα έλθω μέσα στη θεϊκή δόξα μου μαζί με τους αγίους αγγέλους.

Και ο Κύριος επισφράγισε τους λόγους του λέγοντας: Πολλοί από σας, πριν πεθάνουν, θα δουν να θεμελιώνεται με δύναμη ακαταγώνιστη η Βασιλεία του Θεού στη γη, δηλαδή η Εκκλησία μου.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Σ’ όλη αυτή τη διδασκαλία του ο Κύριος τονίζει την αξία της ψυχής μας. Και τι λέει; Πόσο αξίζει η ψυχή μας; Ανυπολόγιστα. Δεν συγκρίνεται με όλα τα αγαθά του κόσμου αυτού. Έχει ασυγκρίτως ανώτερη αξία από όλα τα πλούτη, τις τιμές και τις απολαύσεις αυτής της ζωής. Γι’ αυτήν ο Θεός έγινε άνθρωπος, γι’ αυτήν έχυσε το αίμα του επάνω στο σταυρό και μας εξαγόρασε με το τίμιο Αίμα του. Κι αν εμείς περιφρονήσουμε το πολυτιμότατο αυτό λύτρο που έδωσε ο Χριστός για την ψυχή μας, η καταστροφή μας θα είναι ανεπανόρθωτη. Διότι, όταν εμείς αμαρτάνουμε συστηματικά και ασύστολα, κινδυνεύουμε να χάσουμε την ψυχή μας για πάντα στην αιώνια κόλαση. Εκεί η ψυχή θα χωρισθεί αιωνίως από τον Θεό, τη χάρη του και την αγάπη του και θα βυθισθεί στο αιώνιο σκοτάδι. Γι’ αυτό λέει ο Κύριος ότι το χειρότερο κακό που μπορούμε να πάθουμε οι άνθρωποι, είναι το να χάσουμε την ψυχή μας. Και αν χάσουμε την ψυχή μας, χάσαμε τον Θεό, χάσαμε τον εαυτό μας, χάσαμε τα πάντα. Κι αυτή η απώλεια είναι αμετάκλητη. Μήπως έχουμε και άλλη ψυχή, ώστε να δώσουμε μία στον σατανά και μία στον Θεό; Ή να δώσουμε τη μία αντάλλαγμα για την απώλεια της άλλης; Τα χρήματα και τα κτήματα και τα σπίτια μπορούμε να τα ανταλλάξουμε. Την ψυχή όμως ποτέ.

Και δεν είναι δύσκολο να τη χάσουμε. Σ’ αυτή τη ζωή φοβερός πόλεμος διεξάγεται. Με λύσσα οι δαίμονες ζητούν να αρπάξουν και να κατασπαράξουν την ψυχή μας. Ας αντισταθούμε λοιπόν κι ας αγωνισθούμε. Ώστε, όταν κλείσουμε τα μάτια μας, να παραλάβουν την ψυχή μας οι παμφώτεινοι άγγελοι στην αγκαλιά του Θεού.


Πηγή :www.xfd.gr

Παρασκευή 5 Μαρτίου 2010

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΧΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ

ἀποσπάσματα ἀπό κείμενα τοῦ Μοναχοῦ Μωϋσῆ, Ἁγιορείτου, καί τοῦ Ἰωάννου Κορναράκη, Καθηγητοῦ Πανεπιστημίου

Μιά ἰσχυρή πρόκληση

Ζοῦμε δυστυχῶς σ' ἕναν κόσμο μ' ἕνα ἐπαναστατημένο θέλημα, ὁ ὁποῖος σήμερα παρά ποτέ, δέν εἶναι "ἐπίγειος οὐρανός, ἀφιλόνικος, ἀπολέμητος, ἀστασίαστος, ἄφθονος, εἰρηνικός, ἀζήμιος καί ἀναμάρτητος". Αὐτό μᾶς βοηθᾶ νά κατανοήσωμε συνειδητά καί βαθειά τήν σπουδαιότητα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.

Ἡ ὕπαρξή μας μέσα σ' ἕναν κόσμο συγκεχυμένο καί ἀντιφατικό στίς ἀναζητήσεις του, καταπιεστικό καί ἐξουθενωτικό στίς καθημερινές καταστάσεις πού δημιουργεῖ, ἀκολουθεῖ μοιραίως τήν ὁδό τῆς κακῆς ἀλλοιώσεως. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος πού βιώνει ἀνεξέλεγκτα καί ἀνεύθυνα τίς καθημερινές ἐμπειρίες τῆς ζωῆς, ἀποξενώνεται συνεχῶς ὄχι μόνο ἀπό τόν Θεό, ἀλλά καί ἀπό τόν ἴδιο του τόν ἑαυτό. Γι' αὐτό τόν λόγο ἡ σωτηρία του ἐξαρτᾶται ἀπό τήν δυνατότητα τήν ὁποία μπορεῖς νά ἀποκτήσεις νά ἀντιλαμβάνεται κάθε στιγμή τήν ποιότητα τῆς ζωῆς πού ζῆ καί ἐκφράζει. Χρειάζεται, λοιπόν, ἰσχυρές προκλήσεις γιά νά ἀφυπισθῆ καί νά ἀναζητήση τήν ἀληθινή ὁδό τῆς ζωῆς.

Μία τέτοια ἰσχυρή πρόκληση-νυγμός γιά τήν θρησκευόμενη συνείδηση, εἶναι ἡ κατανυκτική εὐχή τοῦ ὁσίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου:

"Κύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου,

πνεῦμα ἀργίας, περιεργείας, φιλαρχίας καί

ἀργολογίας μή μοι δῷς,

πνεῦμα δέ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονῆς

καί ἀγάπης χάρισαί μοι τῷ σῷ δούλῳ,

ναί Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν

τά ἐμά πταίσματα καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου".

Ἡ ἁγιοπνευματική αὐτή εὐχή ἀφυπνίζει τό ἀνθρώπινο πνεῦμα καί μᾶς προτρέπει νά ἀνέλθουμε στίς βαθμίδες τῆς καταξιώσεως τῆς ἀνθρωπιᾶς μας καί τῆς πνευματικῆς ποιότητος τῆς ζωῆς μας.

Ὁ ὅσιος Ἐφραίμ παρ' ὅτι ἔζησε πρίν 1.600 χρόνια ἐπικοινωνεῖ ἄριστα μέ τόν σύγχρονο ἄνθρωπο, γιατί ὁ λόγος του εἶναι θεόπνευστος. Εἶναι ὁ διδάσκαλος ἐκεῖνος, πού μέ ὅλη του τή δύναμη μᾶς προσκαλεῖ καί προκαλεῖ νά εἰσέλθουμε στά βαθύτερα τῆς ψυχῆς μας πρός ἀνεύρεση τῶν δυνάμεων πού μᾶς δώρισε ὁ Θεός γιά ἕναν εἰλικρινή διάλογο μαζί Του, ὥστε νά πραγματοποιήσουμε τόν ἑαυτό μας.

Ἄς κάνουμε τόν σταυρό μας καί ἄς προχωρήσουμε στήν προσωπική συνάντηση μέ τήν εὐχή τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ. Μέ αὐτόν τόν τρόπο ὁ καθένας μας μυστικά καί ἀθόρυβα θά πάρει ὅ,τι ζητᾶ καί δέν μπορεῖ τόσο ὥριμα, καθολικά καί ὁλοκληρωμένα νά τό βρῆ πουθενά ἀλλοῦ.

Περί ἀργίας

Ὁ μέγας ὅσιος γνωρίζει καλά γιατί θέτει στό πρῶτο σκαλοπάτι τῶν παθῶν τήν ἀργία. Ἡ ἀργία εἶναι ἕνα βαρύ νέφος πού σκεπάζει τήν ψυχή καί δέν τήν ἀφήνει νά ἀνασάνει. Σκοτίζει τόν νοῦ καί δέν τοῦ ἐπιτρέπει νά δῆ τά πράγματα καθαρά. Ὁ ἀργός εἶναι συνεχῶς εὐάλωτος ἀπό τήν ἀπόγνωση. Διά τοῦτο ἡ ἀργία εἶναι τρομερός ἐπίβουλος τῆς ζωῆς μας.

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας τήν θεωροῦν μητέρα ἄφθονων κακῶν. Ὁ Μ. Βασίλειος χαρακτηριστικά τήν παρουσιάζει ὡς αἰτία κάθε κακουργίας καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος ὡς πηγή πάσης ἁμαρτίας. Καί τά ἄλλα πάθη στά ὁποῖα παρασυρόμεθα εἶναι περιπλοκαί τῆς ἀργίας, γιατί αὐτή μέ τήν διάβρωση τῆς προσοχῆς πού προκαλεῖ, ἀνοίγει τήν εἴσοδο στά συγγενῆ καί συναφῆ πάθη τά ὁποῖα μᾶς αἰχμαλωτίζουν.

Ἡ ἀργία εἶναι τό εὔφορο ἔδαφος γιά νά ἀναπτυχθοῦν τά ἀγκάθια τῶν ρυπαρῶν λογισμῶν, τῶν ἀτόπων πράξεων καί πονηρῶν ἐνθυμήσεων. Στήν κατάσταση αὐτή ὁ ἄνθρωπος χάνει τήν σοβαρότητά του, τήν ἀξιοπρέπειά του καί τήν εὐγένειά του. Πλήττει, νευριάζει, ἄγχεται, μελαγχολεῖ ἤ ὁδηγεῖται στήν περιπλάνηση, τήν πολυλογία, τήν εὐτραπελία καί τήν εἰρωνεία.

Ὁ πνευματικός ἄνθρωπος, γράφει ὁ ἀρχιεπίσκοπος Χερσῶνος Ἰννοκέντιος, ἀναφωνεῖ: "Μή δώσεις Κύριε, οἱ ἡμέρες τῆς ζωῆς μου, οἱ τόσο λίγες καί σύντομες, νά κυλήσουν στήν ματαιότητα τοῦ κοσμικοῦ φρονήματος καί στήν ἀπραξία. Μή μέ ἀφήσεις νά θάψω τά τάλαντα, πού μοῦ ἐνεπιστεύθης, στή γῆ τῆς λήθης καί τῆς ὀκνηρίας".

Ὅσο ἡ κατάσταση τῆς ἀργίας προχωρᾶ στήν ψυχή τόσο σοβαρότερη γίνεται ἡ ἀσθένεια. Μπορεῖ ἔτσι εὔκολα ἡ ψυχή νά ὁδηγηθεῖ σέ μαρασμό καί ἀπελπισία, πού δέν εἶναι ἄλλο παρά δαιμονικές καταστάσεις.

Δέν εἶναι μικρός δυστυχῶς ὁ ἀριθμός τῶν ψυχῶν πού ἀπό διαφορετικές ἀφετηρίες, ἀφορμές καί αἰτίες, ἔπαυσαν ἐσωτερικά νά ἀντιστέκονται, τό ἀνικανοποίητο τούς κυρίευσε καταδικαστικά καί ἡ ἐρήμωση, ἡ πλήξη, ἡ ἀνία καί ἡ θλίψη ἔγιναν οἱ φίλοι τῆς καρδιᾶς τους.

Τό πνεῡμα τῆς ἀπελπισίας πού γεννιέται ἀπό τό πνεῦμα τῆς ἀργίας, τῆς ἐπιβλαβοῡς ἀργίας τῆς μή ἐκτελέσεως τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, ἐμποδίζει νά ἀρχίσουμε μιά πνευματική πορεία.

Ὁ ἄνθρωπος ἔχει κληθεῖ νά γίνει ἅγιος. Τό ὅτι δέν φθάνουμε ὅλοι στήν ἁγιότητα ὀφείλεται στήν ἀργία πού εἶναι εὐθέως ἀντίθετη μέ τήν ἀνάπτυξη τοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου, ἡ ἄρνηση τῆς προσωπικῆς μας ἐξελίξεως, τό μαράζωμα στήν στασιμότητα.

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης στό πολύτιμο ἔργο του "Πνευματικά γυμνάσματα" γίνεται ἀναλυτικός καί πολύ παραστατικός. Ἀναφέρει πώς ὁ δαίμονας ἄνοιξε σέ αὐτόν τόν κόσμο ἕνα σχολεῖο πονηριῶν, βλέποντας πώς αὐτός δέν προλαβαίνει νά δίνει μαθήματα κακουργίας, κι ἔβαλε στή θέση του τήν ἀργία διδάσκαλο, ὅπου καί οἱ χειρότεροι γίνονται οἱ καλύτεροι μαθητές του.

Περί περιεργείας

Ὡς δεύτερο πάθος, ὁ ἅγιος Ἐφραίμ, ἀναφέρει τήν περιέργεια, τήν ὁποία ἡ ἀσκητική παράδοση τήν καταδικάζει. Ὁ ἅγιος Κασσιανός ὁ Ρωμαῖος ἀναφέρει πώς ἀπό τήν ἀργία γεννιέται ἡ περιέργεια, ἀπό τήν περιέργεια ἡ ἀταξία καί ἀπό τήν ἀταξία κάθε κακία. Ἡ περιέργεια, λοιπόν, συνδέεται μέ τήν ἀργία καί πιστά τήν ἀκολουθεῖ. Εἶναι κατά τόν ἅγ. Ἰωάννη τῆς Κλίμακος ἡ "κόλλα πού μᾶς κρατάει προσκολλημένους στά γήϊνα".

Εἶναι ἀλήθεια πώς ὁ ἀργός καί περίεργος μέ κάτι εὔκολο θέλει νά ἀσχολεῖται, ὥστε νά δικαιολογεῖ τήν ὕπαρξη καί τήν παρουσία του. Ἀθετώντας οὐσιαστικά τήν ἐκτέλεση τῶν θείων ἐντολῶν ψάχνει καί βρίσκει μιά ἀπατηλή ἐνασχόληση μέ τούς ἄλλους καί τά πράγματα, θεωρεῖ ὁλοκλήρωση τήν φροντίδα καί τίς ἐρωτήσεις γιά τά πολλά, φοβούμενος καί ἀποφεύγοντας συστηματικά τά ἐπώδυνα.

Ἡ περιέργεια καί ἡ φυγοπονία, κατά τούς Πατέρες, χαρακτηρίζουν τόν ἐργάτη τῶν παθῶν. Ἡ περιέργεια ἐπίσης φανερώνει τή φιλαυτία τοῦ ἀνθρώπου καθώς καί τήν ὑπερηφάνειά του, ἀφοῦ φθάνει στό σημεῖο ὁ κατεχόμενος ἀπό τό πάθος αὐτό νά ἀσχολεῖται συνεχῶς μέ τούς ἄλλους καί καθόλου μέ τόν ἑαυτό του.

Ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος ἀσχολεῖται μέ μιά σπανιώτερη περίπτωση περιέργειας. Ἀναφέρει: "Τυγχάνει καμμιά φορά νά ὑποψιαστεῖ κάποιος κάτι καί τά πράγματα νά ἀποδείξουν ὅτι ἦταν ἀληθινό. Καί γι' αὐτό ἀκριβῶς ἰσχυρίζεται ὅτι, ἐπειδή θέλει νά διορθώσει τόν ἑαυτό του, πάντοτε κινεῖται μέ καχυποψία καί περιέργεια, κάνοντας τήν ἀκόλουθη σκέψη: "Ἄν μιλάει κανείς ἐναντίον μου κι ἐγώ τόν ἀκούσω, θά καταλάβω ποιό εἶναι τό σφάλμα μου, γιά τό ὁποῖο μέ κατηγορεῖ, καί θά διορθωθῶ". Ὁ μέγας ἀββᾶς καταδικάζει ἀμέσως τόν σκεπτόμενο ἔτσι, τόν θέλει μάλιστα δαιμονοκίνητο. Ἄν ἔχει πράγματι διάθεση διορθώσεως, ἄς μετανοήσει ὅταν τοῦ ὑποδείξουν τό λάθος του κι ἄς μήν αὐξάνει καί δικαιολογεῖ ἔτσι τήν περιέργειά του.

Περί φιλαρχίας

Τό τρίτο πάθος εἶναι τῆς φοβερᾶς φιλαρχίας, ἡ ὁποία ἀγγέλους γκρέμισε ἀπό τόν οὐρανό, κατοίκους τοῦ παραδείσου τούς ἀπομάκρυνε ἀπό αὐτόν χαιρέκακα, σοφούς τούς ἔκανε ἄσοφους, ἀκόμη καί μικρούς ξεγελᾶ πώς θά τούς κάνει μεγάλους.

Ὁ φίλαρχος εἶναι μανιώδης, ἄρρωστος, ἐπικίνδυνος, ἀσύνετος καί ἀνυπόμονος. Ἡ φιλαρχία διαφοροποιεῖ τήν συμπεριφορά μας πρός τόν πλησίον. Τόν βλέπουμε ὡς σκαλοπάτι γιά νά πατήσουμε πάνω του καί ν' ἀνεβοῦμε. Τόν μετατρέπουμε δηλ. σέ πρᾶγμα ἤ ἐργαλεῖο γιά νά τόν χρησιμοποιήσουμε κατά τίς ἀνάγκες μας. Ἡ ἀληθινή ὅμως σχέση τοῦ ἀνθρώπου δέν ὑπάρχει στήν ἐκμετάλλευση, τήν ἐξαπάτηση καί τή συνδιαλλαγή, ἀλλά στήν ἱερότητα τῆς προσφορᾶς καί τῆς διακονίας.

Μᾶς βλάπτει ἡ δίψα, ἐμᾶς τούς ἀνθρώπους, νά κυριαρχήσουμε στούς ἄλλους. Γι' αὐτό γίνεται ἡ προσευχή νά μᾶς ἀπελευθερώσει ὁ Κύριος ἀπό τό πνεῦμα τῆς φιλαρχίας, ἕνα πνεῦμα δαιμονικό, πού κυριαρχεῖ σέ ὅλους μας λίγο-πολύ. Καί ὅπου τό πνεῦμα αὐτό τῆς φιλαρχίας ἐκεῖ φεύγει τό πνεῦμα τῆς ταπεινώσεως τοῦ Κυρίου, καί τό πνεῦμα τῆς διακονίας καί τό πνεῦμα πραγματικῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ.

Ἄν ὁ Θεός δέν εἶναι ὁ Κύριος καί Δεσπότης τῆς ζωῆς μας, τότε τό ἐγώ μας γίνεται ὁ κύριος καί δεσπότης μας, γίνεται τό ἀπόλυτο κέντρο τοῦ κόσμου καί ἀρχίζουμε νά ἐκτιμοῦμε κάθε τί μέ βάση τίς δικές μας ἀνάγκες, τίς δικές μας ἰδέες, τίς δικές μας ἐπιθυμίες καί τίς δικές μας κρίσεις.

Περί ἀργολογίας

Ἄν ἡ ἀργία καί ἡ περιέργεια μᾶς ὁδηγοῦν στήν πνευματική καταστροφή, ἡ φιλαρχία καί ἡ ἀργολογία ὁλοκληρώνουν τό ἔργο τῆς καταστροφῆς μέ τήν πνευματική δολοφονία τῶν ἀδελφῶν μας. Ὁ λόγος τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀνεκτίμητο δῶρο καί ἀξίζει τόσο, ὥστε νά μᾶς ζητεῖται ἀπολογία γιά τήν χρήση του κατά τήν ἡμέρα τῆς κρίσεως. Εἶναι κρίμα νά χρησιμοποιοῦμε τό δῶρο αὐτό τῆς θεϊκῆς ἀρχοντιᾶς καί καταγωγῆς μας ἀπερίσκεπτα. Τόν χρυσό αὐτό συνδετικό κρίκο μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, τήν γλώσσα, νά τόν ἀφήνουμε ἐπιδέξια χαλαρό, ἠθελημένα ἐλατωμματικό, ἔξυπνα παραποιημένο, τεχνηέντως ἀπατηλό καί ἀναιδῶς ψεύτικο. Οἱ ὅποιοι λόγοι μένουν πάντα στή μνήμη τῶν ἀνθρώπων. Τούς ἐπεξεργάζονται σέ ὥρες ἡσυχίας γιά νά λυποῦνται ἤ νά χαίρονται ἀναλόγως. Πόσο προσεκτικοί ὀφείλουμε νά εἴμαστε στίς ἐκφράσεις μας, καί περισσότερο στούς χαρακτηρισμούς καί τίς κρίσεις μας.

Ἡ μανιώδης σκανδαλωθηρία, ἡ ἐπαίσχυντη συκοφαντία καί ἡ θεομίσητη κατηγορία ἀρχίζουν πάντα ἀπό τήν φλυαρία τῆς περιττολογίας. Ὁ ὅσ. Ἰωάννης τῆς Κλίμακος τήν πολυλογία χαρακτηρίζει ὡς θρόνο τῆς ματαιοδοξίας, σημάδι ἀγνωσίας, εἴσοδο στήν κατάκριση, ὁδηγό στήν ἀνοησία, πρόξενο τοῦ ψεύδους, διάλυση τῆς πνευματικῆς εὐφορίας τῆς προσευχῆς. Ὁ ἅγ. Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης, στόν ἴδιο τόνο, συνεχίζει ὀνομάζοντάς την ὡς ψυχρότητα τῆς εὐλαβοῦς θερμότητος.

Ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος κάνει μιά ἀξιόλογη παρατήρηση: "πολλές φορές συζητᾶμε ἀπό μιά διάθεση ἀργολογίας. Κάτι θά ποῦμε, ἴσως χωρίς νά τό θέλουμε, θά μᾶς ξεφύγει, καί θά λυπήσουμε τόν ἀδελφό μας. Ἐνῶ ὅταν μιλᾶ κανείς μετρημένα πρός ὠφέλεια τοῦ ἄλλου καί μέ γνήσια ἀγαπητική διάθεση, δέν θά ἐπιτρέψει ὁ Θεός νά ταραχθεῖ ὁ ἄλλος ἀπό τούς λόγους μας". Καί συνεχίζει: "ὅπως ἀκριβῶς νηστεύουμε ἀπό τροφές, ἔτσι νά νηστεύει καί ἡ γλῶσσα μας καί νά εἶναι μακρυά ἀπό τήν καταλαλιά, τό ψέμα, τήν ἀργολογία, καί γενικά κάθε ἁμαρτία πού γίνεται μέ τήν γλώσσα". Ὁ ἀββᾶς Σισώης ἐπί τριάντα ὁλόκληρα χρόνια ἐπανελάμβανε στήν προσευχή του: "Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, σκέπασόν με ἀπό τῶν πτωμάτων τῆς γλώσσης μου".

Ἡ ἀργία σκοτώνει τή συνείδηση ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ· ἡ περιέργεια σκοτώνει τήν συνείδηση ἀπέναντι στά πράγματα, τά ὁποῖα χρησιμοποιοῦμε γιά τήν καταστροφή μας καί ὄχι γιά τήν σωτηρία μας· ἡ φιλαρχία, ἡ ὁποία δέν ὑπολογίζει τόν ἄνθρωπο, σκοτώνει τήν συνείδηση ἔναντι τοῦ πλησίον καί ἡ ἀργολογία σκοτώνει τή συνείδηση ἀπέναντι στόν ἑαυτό μας μέ τήν σπατάλη τοῦ θεϊκοῦ λόγου.

Νά γιατί ἀπό τά τριακόσια πάθη πού ἀναφέρει ὁ ὅσιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός στήν φιλοκαλία, ὁ ὅσιος Ἐφραίμ ἐπέλεξε μόνο αὐτά τά τέσσερα. Γιατί ἔχουν τόση δύναμη ὥστε εὔκολα νά νεκρώνουν τήν ψυχή χωρίς νά τό ὑποψιαζόμαστε.

Ἡ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητάς μας

"Οὐ γέγονεν ἐν τῷ βίῳ ἁμάρτημα, οὐδέ πρᾶξις, οὐδέ κακία, ἥν ἐγώ Σωτήρ οὐκ ἐπλημμέλησα κατά νοῦν καί λόγον καί προαίρεσιν, καί θέσει, καί γνώμη, καί πράξει ἐξαμαρτήσας, ὡς ἄλλος οὐδείς πώποτε".

Σέ πολλά λειτουργικά κείμενα τῆς Ἐκκλησίας μας συναντοῦμε τροπάρια μέ τό νόημα τοῦ τροπαρίου αὐτοῦ τοῦ Μ. Κανόνος. Πολλά τροπάρια παρουσιάζουν τόν προσευχόμενο ἄνθρωπο νά ὁμολογῆ ἤ νά παραδέχεται μιάν ἀπόλυτη καί μοναδική ἁμαρτωλότητα.

Ἀπό πολλές διηγήσεις Γεροντικῶν καί βίους Ἁγίων γνωρίζουμε ὅτι πολλοί ἅγιοι τοῦ Θεοῦ ἄνθρωποι, μέ μεγάλη ἱστορία σκληρῶν ἀσκήσεων καί πνευματικῶν ἀγώνων, αἰσθάνοντο ἁμαρτωλοί ἀκόμη καί κατά τήν κρίσιμη στιγμή τῆς ἐξόδου τους, λίγο πρίν τήν κοίμησή τους, πού ἦταν ἀπόδειξη τῆς μεγάλης τους ἁγιότητας καί τῆς εὐαρεστήσεώς τους στό Θεό.

Ἡ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητας μ' ἕνα τρόπο ἀπόλυτο εἶναι ἴσως τό συγκλονιστικότερο χαρακτηριστικό τῆς ζωῆς τοῦ αὐθεντικοῦ ἁγίου ἀνθρώπου. Καί ὁπωσδήποτε ὅταν καθρεπτιζόμαστε στό συγκλονισμό πού προκαλεῖ ἡ συναίσθηση μιᾶς μοναδικῆς καί ἀπόλυτης ἁμαρτωλότητας, δεχόμαστε ἰσχυρό νυγμό στό βάθος τῆς αὐτογνωσίας μας. Πῶς ἀντιδροῦμε ὅμως στό νυγμό αὐτό;

Ὅταν ἐμεῖς διαβάζουμε ἤ ἀκοῦμε τά τροπάρια πού ἐκφράζουν τή συναίσθηση μιᾶς ἀπόλυτης ἁμαρτωλότητας, σκεπτόμαστε ἴσως, ὅτι δέν μᾶς ἀφοροῦν. Γιατί οἱ πληροφορίες πού ἔχουμε ἀπό τόν ἑαυτό μας δέν μᾶς δίνουν μιά τόσο ἀπελπιστική εἰκόνα. Δέν μποροῦμε νά δεχθοῦμε, ὅτι εἴμαστε οἱ μόνοι ἁμαρτωλοί μ' ἕνα τρόπο ἀπόλυτο. Συγχρόνως ὅμως σκεπτόμαστε, ὅτι δέν πρέπει νά ἀφοροῦν καί τόν ἅγιο ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ πού συνέθεσε ἕνα τόσο ἀπελπιστικό τροπάριο, πού βεβαιώνει μιά τόσο ἀπόλυτη ἁμαρτωλότητα. Ποῦ βρίσκεται λοιπόν ἡ ἀλήθεια; Τά τροπάρια μέ τήν ἀπόλυτη καί μοναδική συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητος εἶναι αὐθεντικά ἀπό πλευρᾶς ὑπαρξιακῆς λειτουργικότητας τοῦ ἀνθρώπου, ἤ εἶναι ὑπερβολές, προσφερόμενες γιά σκοπούς παιδαγωγούς; Τό ἐρώτημα αὐτό προκαλεῖ τήν αὐτογνωσία μας καί κεντρίζει τήν χριστιανική μας συνείδηση σάν ἀγκάθι, πού προκαλεῖ πόνο. Τή λύση στό ἐρώτημα αὐτό τή δίδει ἡ κατανυκτική εὐχή τοῦ Ὁσίου Ἐφραίμ.

"Ναί, Κύριε, Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα".

Ἡ ἁγιοπνευματική αὐτή εὐχή βεβαιώνει ἔγκυρα, ὅτι ἡ πραγματική θέα τῶν ἁμαρτιῶν μας καί γενικῶς τῆς ἁμαρτωλῆς φύσεώς μας, μόνο ὡς δωρεά τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ μπορεῖ νά νοηθῆ. Ἀπό μόνος του ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά γνωρίζει τόν ἁμαρτωλό ἑαυτό του σέ ὅλες τίς διαστάσεις καί στούς κρυφούς καί πολυδύναμους μηχανισμούς του. Ἀπό μόνος του ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά ἀποκτήσει αὐθεντική αὐτογνωσία, σωστή καί ὁλοκληρωμένη γνώση τοῦ ἑαυτοῦ του. Γι' αὐτό παρακαλοῦμε τόν Θεό νά μᾶς ἐνισχύει νά εἰσερχόμεθα στήν καρδιά μας, λέγει ὁ ἅγιος Φιλόθεος ὁ Σιναΐτης: "Μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ εἴσελθε στήν καρδιά σου, ἐκεῖ ὁ Θεός, ἐκεῖ οἱ Ἄγγελοι, ἐκεῖ ἡ ζωή καί ἡ βασιλεία".

Ἕνα βασικό στάδιο, τό ὁποῖο προηγεῖται ἀπό τή μετάνοια, λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, εἶναι ἡ ἐπίγνωση καί ἡ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητός μας, "ἥτις μεγάλη ἐστί πρός ἱλασμόν ἀφορμή". Ὁ ἄνθρωπος, γιά νά ἔλθει σέ μετάνοια, φθάνει προηγουμένως σέ ἐπίγνωση τῶν "οἰκείων πλημμελημάτων" καί μεταμελεῖται μπροστά στόν Θεό, στόν ὁποῖο καταφεύγει μέ συντρετριμμένη καρδία ἀφήνει τόν ἑαυτό του στό πέλαγος τῆς εὐσπλαχνίας Ἐκείνου καί πιστεύει, ὅπως ὁ ἄσωτος, ὅτι εἶναι ἀνάξιος νά ἐλεηθεῖ ἀπό τόν Θεό καί νά ὀνομάζεται υἱός του.

Οἱ πατερικές αὐτές ἐμπειρικές ἀλήθειες καταδεικνύουν ὅτι ὡς ἄνθρωποι ὀφείλουμε νά ἐγκαταλείψουμε κάποια αὐτονόητα πράγματα ἄν ἐπιθυμοῦμε εἰλικρινά νά προκόψουμε στήν πνευματική ζωή. Ὅλοι λέμε ὅτι γνωρίζουμε τόν ἑαυτό μας. Ποιός στ' ἀλήθεια τόν γνωρίζει εἰλικρινά. Ὅλοι ὁμολογοῦμε ὅτι μετανοοῦμε; Ποιός ἀπό ἐμᾶς εἶναι ἕτοιμος νά συντρίψει τό αὐτονόητο τῆς μετάνοιας;

Ἡ ἱστορία τῆς ζωῆς, ἡ καθημερινότητα, ἡ ἀλλοτρίωση τοῦ μυστηρίου τῆς μετανοίας καί ἐξομολογήσεως ἀποδεικνύουν ὅτι δέν εἴμαστε πολύ ὥριμοι νά δεχθοῦμε αὐτές τίς ἀλήθειες ἤ τουλάχιστον ποτέ δέν τίς ἔχουμε σκεφθεῖ καί τίς ἀγνοοῦμε.

Ὁ χῶρος τῆς εὐαγγελικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας στό θέμα αὐτό διακρίνεται γιά τή σκληρότητά του. Ὅ,τι γίνεται μέσα σ' αὐτόν τόν χῶρο τῆς ψυχῆς μας, σάν προσπάθεια νά μάθουμε τόν ἴδιο μας τόν ἑαυτό, συνδέεται ἄμεσα μέ δάκρυα, μέ πόνο καί μέ αἷμα ψυχῆς. Ὁ πνευματικός ἀγωνιστής δέν εἶναι ἕνας ἐλεύθερος ἄνθρωπος πού μάχεται μέ ἐξωτερικούς ἐχθρούς. Εἶναι πρῶτα-πρῶτα ἕνας ἄνθρωπος ἀγκαλιασμένος μέ τόν ἀδελφό του, τόν παλαιό ἄνθρωπο. Ἔχει μέσα του τόν ἐχθρό. Γι' αὐτό πρέπει νά παλεύει μέ τόν ἑαυτό του. "Ἀπαιτεῖ σε γάρ ὁ Κύριος, ἵνα ὀργισθῇς σεαυτῷ, καί μάχην ποιήσης μετά τοῦ νοός σου...". Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἀξιώνει νά γίνει ὁ ἄνθρωπος ἐχθρός τοῦ ἑαυτοῦ του.

Ἡ μάχαιρα τῆς προσευχῆς

Μέσα σ' αὐτή τήν συμπλοκή ἐκεῖνο πού μπορεῖ νά βοηθήσει στήν αὐθεντική ξεκαθάριση εἶναι τό μαχαίρι τῆς προσευχῆς. Βέβαια στόν δικό μας ἀδόκιμο νοῦ αὐτή ἡ φράση φαίνεται περίεργη καί γιατί ὄχι ἀκατανόητη. Γιατί ἐμεῖς οἱ χριστιανοί ἔχουμε σχηματισμένη μέσα μας παράσταση τῆς ἐννοίας τῆς προσευχῆς. Ἔτσι τήν προσευχή τήν καταλαβαίνουμε σάν μιά ἤρεμη ψυχική καί πνευματική λειτουργία. Σάν μιά κίνηση τῆς ψυχῆς πού ἐκφράζεται μέσα στό χῶρο τῆς σιωπῆς, τῆς περισυλλογῆς καί τῆς ἡσυχίας. Καί ἀναμφίβολα εἶναι καί αὐτή μιά ὄψη τῆς λειτουργίας τῆς προσευχῆς.

Στήν εὐαγγελική ὅμως ἐκδοχή ἡ προσευχή εἶναι πράγματι ἡ μάχαιρα. Μιά πνευματική λειτουργία μέ ἀσύλληπτη δραστικότητα. Ἡ προσευχή εἶναι τό ὄργανο τοῦ ἐσωτερικοῦ διαλόγου πού ξεχωρίζει καί δίνει τήν δυνατότητα στόν ἄνθρωπο νά σταθῆ μπροστά στόν ἑαυτό του. Στόν αὐθεντικό καί γνήσιο ἑαυτό του. Βλέπετε τέτοιοι προβληματισμοί δέν ἀπασχολοῦν συνήθως τόν χριστιανό ἄνθρωπο μέ τήν "δεδομένη" πνευματικότητα. Διότι θεωρεῖ κάποια πράγματα αὐτονόητα. Ὅσο πιό αὐτονόητα ὅμως τά θεωρεῖ, τόσο πιό μακρυά βρίσκεται ἀπό τήν ἀλήθεια.

Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι, πού στερούμεθα τῆς δυνατότητος μιᾶς αὐθεντικῆς αὐτογνωσίας (ὅπως οἱ ἅγιοι), δημιουργοῦμε στή φαντασία μας μιά εἰκόνα γιά τόν ἑαυτό μας ὅπως τή θέλουμε, ἤ ἀκριβέστερα νομίζουμε πώς τή θέλουμε. Κλείνουμε τά μάτια μπροστά στίς ἀτέλειες καί ἀδυναμίες τοῦ ἑαυτοῦ μας (τόν δικαιολογοῦμε, κάτι πού δέν κάνουμε πολύ τακτικά γιά τόν ἄλλον) καί μένουμε προσκολλημένοι σέ μιά εἰκόνα τοῦ ἑαυτοῦ μας πού εἶναι ἐπιθυμητή. Ἡ ταύτισή μας μέ τήν ἐπιθυμητή εἰκόνα εἶναι πηγή φαντασιώσεων καί ψευδαισθήσεων στό χῶρο τῆς ὑπάρξεως.

Τό καυτό πρόβλημα λοιπόν εἶναι τό τί εἶμαι καί τό ποιός εἶμαι. Καί γιά νά ἀντέξω στίς ἀπαντήσεις αὐτές πού προκαλοῦν πόνο καί ἀπόρριψη τοῦ ἑαυτοῦ μου χρειάζονται ἀπαραίτητα οἱ πνευματικές προϋποθέσεις.

Δυστυχῶς, πολλές φορές ἡ αὐτογνωσία μας εἶναι μιά ἀθεράπευτη πλάνη. Γι' αὐτό τούτη τήν περίοδο ἐπαναλαμβάνουμε μαζί μέ τόν ἅγιο Ἐφραίμ, μαζί μέ τούς ἀδελφούς μας τήν εὐχή "Ναί Κύριε βασιλεῦ δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα...".

Πράγματι. Ὅσο κι ἄν εἴμαστε προχωρημένοι στήν πνευματική ζωή, ποτέ δέν μποροῦμε νά ἐμπιστευόμαστε τόν ἑαυτό μας στήν κρίση τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ἀκόμη καί στό χῶρο τῆς πνευματικῆς ζωῆς παρεισφρύει ὁ "ἀνθρώπινος κακός δαίμων" τῆς πλάνης καί τῆς ἀπάτης· ὁ παλαιός ἄνθρωπος. Γι' αὐτό ἡ εὐχή τοῦ Ὁσίου Ἐφραίμ εἶναι πράγματι νυγμός ἰσχυρός στήν θρησκευομένη συνείδηση.

Ἡ σωστική αὐτογνωσία εἶναι δωρεά τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Γι' αὐτό ἐπίσης κατ' ἐπέκταση: τό νά αἰσθάνεσαι ἁμαρτωλός στίς πραγματικές διαστάσεις τῆς ἁμαρτωλῆς φύσεώς σου, εἶναι χάρισμα τοῦ Θεοῦ, ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Στήν ἱκεσία "Κύριε Βασιλεῦ...." μία μόνη ἁγιοπνευματική ἀπάντηση ὑπάρχει: "Ἥμαρτον σοι μόνος ἐγώ, ἥμαρτον ὑπέρ πάντας, Χριστέ Σωτήρ, μή ὑπερίδης με".

Ἡ ὁδός τῆς καλῆς ἀλλοιώσεως

Ἡ μόνη διέξοδος ἀπό τήν αἰχμαλωσία τῶν παθῶν εἶναι ἡ ἐκκλησιαστική ζωή καί πράξη. Διά τῶν μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας, τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ καί τῆς ἀσκήσεως τῶν ἀρετῶν ἐπιτυγχάνεται ἡ ἀνάπλαση, ἡ καλή ἀλλοίωσις, ἡ μεταμόρφωση τοῦ ἀνθρώπου. Σώφρονα, ταπεινά, ὑπομονετικά καί ἀγαπητικά ἄς πορευθοῦμε στή μυστηριακή Χάρη τῆς Ἐκκλησίας, ζώντας ἁπλά, σάν τό παιδί στά χέρια τοῦ Πατέρα του. Ἡ ἐμπιστοσύνη στό Θεό μέσα στήν ἀδυναμία μας εἶναι μιά συνεχής προσευχή μέ θετικά ἀποτελέσματα καί πολλές εὐλογίες.

Προχωρώντας καί ἀγωνιζόμενοι ἄς συνειδητοποιήσουμε τήν ἁμαρτωλότητά μας, τίς πραγματικές διαστάσεις τῆς ἁμαρτωλῆς φύσεώς μας, διότι γιά νά γίνουμε Χριστός πρέπει νά γνωρίσουμε τόν Ἀδάμ πού εὑρίσκεται μέσα μας.


Πηγή: http://www.apostoliki-diakonia.gr

Αναζήτηση